Direct naar artikelinhoud

Hoe hard werkt dit op uw zenuwen?

Het stresssysteem van sommige moeders reageert minder sterk op het geluid van een huilende baby. Dat speelt mogelijk een rol bij kindermishandeling.

Sophie Reijman van de Universiteit van Leiden heeft in haar studie moeders die in behandeling waren voor verwaarlozing, mishandeling of beide vergeleken met moeders die hun kinderen niet mishandelen. Beide groepen kregen huilgeluiden van baby's te horen, terwijl Reijman onder meer de hartslag en de huidgeleiding in het oog hield. Daarmee kon de onderzoeker het stressniveau van de vrouwen bepalen.

"Als er stress is, bijvoorbeeld door het geluid van een huilende baby, spoort het autonome zenuwstelsel, een van de stresssystemen van het lichaam, de moeders aan om te reageren", legt Reijman uit. "Bij mishandelende moeders reageerde het stresssysteem minder sterk."

Naast haar eigen studie heeft Reijam twaalf gepubliceerde onderzoeken vergeleken over de relatie tussen kindermishandeling en de werking van het zenuwstelsel. Daaruit bleek dat het autonome zenuwstelsel in niet-stresserende situaties bij ouders die mishandelen actiever is dan bij ouders die niet mishandelen. Uit de eigen studie kwam dan weer de vaststelling dat het autonome zenuwstelsel bij ouders die mishandelen minder reageert bij stress.

"Beide resultaten wijzen op een verstoorde werking bij ouders die hun kind mishandelen of verwaarlozen," zegt Reijman. "Een verstoorde regulatie van het autonome zenuwstelsel is dus mogelijk een risicofactor voor kindermishandeling."

Reijman blijft voorzichtig omdat er nog maar relatief weinig studies zijn gedaan naar het onderwerp. De twaalf die de Nederlandse onderzoeker heeft geanalyseerd zijn de enige die ze gevonden heeft. Haar bevindingen komen wel overeen met de praktijkervaring, zegt Erik Van Dooren, directeur van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling in Brussel. "Ouders die hun kind mishandelen of verwaarlozen hebben een andere alertheid en sensitiviteit. Als wij zo'n ouder aansporen om te reageren op een huilende baby, krijgen we vaak de reactie: 'Wat is daar erg aan?'"

Een grote factor die een rol speelt bij verwaarlozing of mishandeling is dat ouders als kind zelf verwaarloosd of mishandeld zijn. Dat is al in eerder onderzoek aangetoond en bevestigt Reijman ook. Zij stelde vast dat mishandelende moeders die in hun jeugd getraumatiseerd zijn, door seksueel misbruik, mishandeling of verlies van een dierbare, daar op een onsamenhangende manier over praten. "Zo'n moeder kan het ene moment vertellen over hoe ze zelf mishandeld is als kind om het even later weer te ontkennen zonder de tegenstrijdigheid zelf op te merken. Of over een overleden dierbare praten alsof die nog leeft, zonder zich bewust te zijn van die contradictie." Die verwarring kan ook thuis gebeuren, waardoor zo'n ouder minder zicht heeft op de opvoeding van het eigen kind, en dus ook minder controle.

Biofeedback

Een mogelijke oplossing is door ouders die mishandelen of verwaarlozen te trainen, door de werking van hun stresssysteem te herprogrammeren. Bijvoorbeeld via biofeedback, geeft Reijman aan. "Hierbij worden lichaamssignalen, zoals de hartslag en de huidgeleiding, via sensoren geregistreerd en op een beeldscherm weergegeven. Zo zien mensen hoe hun eigen stresssysteem reageert op bepaalde situaties en signalen, en kunnen ze leren om controle uit te oefenen op de activiteit en reactiviteit van het stresssysteem."

Of zulke trainingen een hulpmiddel kunnen zijn om kindermishandeling tegen te gaan, moet verder onderzoek nog uitklaren.