Uniformen brengen oorlog terug

De regering kondigde vrijdag aan dat meer militairen bijspringen om logistieke ondersteuning te geven in asielcentra. Het lijkt een logische beslissing dat onze jongens deze 'hulp aan de natie' verlenen, gezien hun ervaring met het opzetten van grootschalige woonkampen en veldkeukens, en al zeker omdat enkele asielcentra zich in kazernes bevinden. Alleen is dit volgens trauma-experts geen goed idee wanneer vluchtelingen enkele maanden geleden 'mannen in uniform' hun familieleden zagen vermoorden.

"Dit is niet de juiste manier om mensen op te vangen", zegt asielexperte Eva Berghmans van Amnesty International. "Er zijn altijd asielzoekers die een ernstig trauma hebben en bang zijn van alles wat autoriteit uitstraalt. Ze hebben een omgeving nodig waar ze tot zichzelf kunnen komen. Dit helpt niet."

Het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) deelt deze mening. "Het UNHCR laat nooit militairen toe in zijn vluchtelingenkampen. Politiemensen wel, maar zelfs dan zien we dat dit zorgt voor achterdocht of zelfs angst", zegt woordvoerder Vanessa Saenen. "Een uniform wordt gelijkgeschakeld met corruptie of geweld. Daarom zijn we altijd voorstander om een burgermacht in te zetten."

Fedasil erkent de problematiek. "We briefen de asielzoekers op de eerste dag van hun verblijf dat ze niet bang moeten zijn voor de militairen, die bij de asielzoekers ook geen wapens mogen dragen", zegt woordvoerder Benoit Mansy. "Als de militaire omgeving dan toch trauma's veroorzaakt, kunnen we mensen, na evaluatie, overbrengen naar een ander opvangcentrum of een individuele woonplaats. Zo zijn recent al enkele mensen overgeplaatst uit Florennes, omdat ze het er moeilijk kregen door de overvliegende gevechtsvliegtuigen."

Fedasil-woordvoerder Mansy zegt dat er voor het grootste deel van de vluchtelingen helaas geen andere verblijfplaats is dan een kazerne tijdens de behandeling van hun asielaanvraag, die ongeveer zes maanden duurt. "We moeten een beroep doen op Defensie door het tekort aan opvangplaatsen. Die heeft nu eenmaal de beste infrastructuur."

De militaire inzet 'verburgerlijken', is het advies van Erick Vloeberghs die als medisch antropoloog in Nederland werkt bij de organisatie Pharos - dat ook psychologische zorgverlening geeft. "Laat hulpverleners in asielcentra zo veel mogelijk in burger werken als het kan", zegt hij. "Als het in noodsituaties dan toch nodig is om mensen in uniform te ontplooien, kan dat alleen als hun inzet eerst helder wordt uitgelegd, via hulpverleners en tolken."

Bijzondere aandacht moet daarbij uitgaan naar kinderen die militaire conflictsituaties meemaakten. "Kinderen maken deel uit van het familiesysteem. Zij zijn meestal pas bang als de ouders bang zijn. Licht daarom de ouders goed in."

Speciale training

De UNHCR hamert erop dat de uniformen het best een speciale training krijgen. "Ze moeten de signalen van trauma's en culturele gevoeligheden leren kennen", zegt Saenen. "We mogen er nu niet van uitgaan dat militairen of agenten, die heel wat andere taken te bolwerken hebben, daar meteen aandacht voor zullen hebben."

Enkele tips kunnen helpen. Vloeberghs: "Er moet vooral aandacht uitgaan naar signalen van mogelijke posttraumatische stressstoornissen: plotse opwinding, irritatie, apathisch worden of angstaanvallen en depressie. Daarom moet er altijd geestelijke gezondheidszorg actief zijn in de opvangcentra maar ook in de gemeenten waar de asielzoekers later naartoe worden gestuurd. Leer ook lokale huisartsen cultuursensitief te werken."

Tegelijk waarschuwt Vloeberghs ook om vluchtelingen niet als patiënten te brandmerken, want ook dat is niet goed. "Te veel problematiseren werkt contraproductief. Je krijgt in opvangcentra te maken met mensen die heel krachtig zijn, want ze hadden de weerbaarheid om tot bij ons te komen. Spreek ze vooral aan langs hun gezonde kant en geef ze bovenal rust."