Op zondag lust ik wel iets anders dan hapklare sandwiches met actua

Het was amper een klein verscholen hoekje waard in De Standaard: Bar du Matin gaat op de schop. Ik verslikte me in de krant en bekeek mijn koffie opnieuw. Of was het omgekeerd? Hoe dan ook, ik las: "Radio 1 schrapt twee cultuurprogramma's in het weekend en vervangt ze door het actualiteitenmagazine De ochtend. Bar du Matin, dat op zondagochtend loopt tussen 7 en 10 uur, wordt de eerste zondag van de paasvakantie (2 april) al geschrapt."

Het is een mix van kwaadheid, onbegrip en pure ontgoocheling die me in mijn pen doet kruipen. Want het lijkt bijna pure waanzin dat de openbare omroep beslist om - amper enkele jaren na de Joos-ophef - nog maar eens in het magere cultuuraanbod te schrappen.

Bar du Matin was zowat last woman standing in het Radio 1-programmaschema. Amper drie jaar geleden gelanceerd, als hét cultuurprogramma dat de dagelijkse shot Joos moest doen vergeten, vertrok Annemie Tweepenninckx vanuit een bijzonder ondankbare positie. Op een ontiegelijk vroeg uur: 7 uur 's morgens op een heilige dag godbetert, wanneer de meeste cultuurzielen met een warrige katerkop het bezoek aan theater, concertzaal, cinema ... van de avond daarvoor verteren. Maar zij, en de hele redactieploeg, deden dat fantastisch.

Bar du Matin is een opgestoken middelvinger naar het efficiëntie-denken dat onze maatschappij lijkt te domineren. Een ode aan het woord en een fuck you aan de lelijkheid. Een oase van schoonheid waar een stem al eens mag twijfelen zonder onderuit gehaald te worden. Want waar mooie woorden naar waarde worden geschat, mag al eens een aarzelende stilte vallen. Gesprekken en verhalen die een aanstekelijke passie uitstralen voor elke artistieke ziel die zijn of haar creatieve duivels ontbindt.

Altijd opnieuw zwaait VRT met de belofte dat cultuur in de volledige programmatie een plek krijgt en daarom geen apart programma behoeft. Mooie ambitie, maar ik zie er niets van. Muzikanten, schrijvers, illustratoren, fotografen, theatermakers ... Ze krijgen hoogstens tien minuten om in hapklare brokjes hun verhaal toe te lichten bij talkshows of actuaprogramma's. Eerlijk? Heel vaak krijg ik het gevoel dat de interviewers er niet eens de tijd namen om het boek te lezen, de plaat te beluisteren, de expo te bezoeken ... Kortom een duik te nemen in de passie van de artiest die ze voor de micro zetten.

Wat een verademing is Bar du Matin dan. Waar het gaat over motieven, dromen en twijfels van verhalenvertellers in woord en beeld. Waar kortverhalen je ontregelen en theatermakers je inspireren. Waar de stem van Peter Verhelst poëtische parels in je oor fluistert terwijl je nog in bed soest. Een programma dat zelfs op verplaatsing ging en alleen al daarom inspireerde om nieuwe musea, festivals of culturele hotspots te ontdekken.

Kunst als kanarie in de mijn

Ook nu weer probeert VRT de zieltjes te sussen. Want juich juich: Culture Club krijgt een vervolg op de radio. Het doet me plezier, want het Canvas-programma is sterk: snedig, inhoudelijk evenwichtig en met passie gemaakt. Maar waarom niet met trots en overtuiging dit programma aankondigen als versterking van het radioaanbod? Moeten we echt juichen om dat schamele radio-uurtje cultuur per week? Het lijkt wel een schamele troostprijs. Waarom zijn we zo bang om het media-aanbod uit te breiden met cultuur in plaats van er voortdurend op te beknibbelen?

En zelfs als we dan toch zo gehecht zijn aan het nieuws over wat er vandaag leeft in onze maatschappij, ook dan zouden we verdorie tijd en plaats moeten maken voor een deftig cultuurprogramma. Want zijn kunstenaars in onze samenleving niet de kanarievogels in de steenkoolmijnen, zij die in hun schrijfsels, beelden, smaken, bewegingen (on)bewust informatie meegeven over de zuurstofgraad van hun omgeving, een onrechtvaardigheid in de samenleving signaleren?

De kracht van Bar du Matin - en elk deftig cultuurprogramma - ligt net in de ambitie om voorbij te gaan aan de waan van de dag die vaak actuaprogramma's beheerst. Dieper te graven. Schoonheid te zoeken. Dialoog te versterken, weg van polarisatie. Ik wil geen afbreuk doen aan een goed actualiteitenprogramma als De ochtend. Ik wil 's morgens gewoon ook iets anders op mijn boterham dan regeringsleden die elkaar een hak zetten. Biedt deredactie.be dan geen uitvalsbasis voor de nieuwsverslinders die ook op zondag hun hapklare sandwiches belegd willen met een sneetje actua?

Dat Bar du Matin nu bij de schroothoop wordt gezet, is het trieste hoogtepunt van een angstaanjagende minachting voor alles wat van ver of dichtbij naar kunst en cultuur ruikt. Alsof het bij voorbaat verdacht is en een kijkcijferramp wordt. Ik kan me niet indenken dat de luistercijfers zo dramatisch zijn - hoeveel mensen luisteren trouwens naar de eucharistieviering om 10 uur?

En zelfs al was het zo, zijn cijfers de enige graadmeter? Wat zegt het over onze maatschappij als cultuur telkens opnieuw als kneusje uit de begrotingsbesprekingen komt? En dat het enige cultuurprogramma op Radio 1 bij de schroothoop wordt gezet. En dat het amper één miniartikel in de krant waard is?

Bon, waar blijft die ophef?