Berlijnse beer houdt niet van fictie
In tijden waarin de realiteit vaak de verbeelding overtreft, hebben documentaires meer impact dan fictiefilms. Op het festival van Berlijn ging de Gouden Beer naar Fuoccoamare, over vluchtelingen die aankomen op Lampedusa.
De voorzitter van de Berlinale Dieter Kosslick kondigde bij aanvang van het festival al aan dat de 66ste editie in het teken van de vluchtelingencrisis zou staan en na de screening van de uitstekende en aangrijpende documentaire Fuoccoamare of Fire at Sea van de Italiaanse regisseur Gianfranco Rosi, die de vluchtelingenproblematiek bekijkt vanop het eiland Lampedusa, was al duidelijk dat weinigen Rosi van de Gouden Beer zouden kunnen houden. De film leek wel op maat gemaakt van het festival. Voor Rosi was het een nieuwe toptrofee, nadat hij drie jaar geleden ook al een Gouden Leeuw won met Sacro Gra. De Zilveren Beer van de Jury voor de beste kortfilm, ging naar A Man Returned, ook al een docu over een vluchteling gedraaid door een ex-vluchteling.
Dat de signaalfunctie van het festival niet overbodig is, beklemtoonde Dieter Kosslick nog maar eens bij het begin van de prijsuitreikingen. Hij verwees naar de gebeurtenissen in het dorpje Clausnitz in Saksen van een dag eerder, toen belaagden Duitse neonazi's een bus met vluchtelingen. "Meer dan ooit hopen we dat de films die wij met onze prijzen in de kijker stellen, de mensen aan het denken zetten", zei Kosslick.
Vrouwen in meerderheid
Zoals verwacht ging de Gouden Beer dan ook naar Fuoccoamare, en het was een geëmotioneerde Meryl Streep die de prijs mocht overhandigen aan Rosi voor een film waarin geen acteurs te zien zijn. In tijden waarin de realiteit de verbeelding overtreft, lijkt het alsof documentaires meer impact hebben dan fictiefilms. Dat Alex Gibney het zonder prijzen moest stellen voor zijn documentaire Zero Days, was wellicht te wijten aan het feit dat de onmenselijkheid er centraal stond en niet de mens. Een genadeloze kritiek op de politiek van George W. Bush en zijn opvolger Barack Obama die via digitale weg de nucleaire plannen van Iran trachtten te saboteren, maar mogelijk een cyberoorlog ontlokt hebben die op termijn een nog veel grotere bedreiging voor de wereldbevolking kan betekenen.
Vrouwen waren dit jaar in de meerderheid in de jury. En juryvoorzitter Meryl Streep had op de koop toe dubbele stemmen. Dat zal deels verklaren waarom de Franse regisseuse Mia Hansen-Løve de prijs voor beste regie mocht in ontvangst nemen voor L'Avenir, een film waarin Isabelle Huppert ervaart hoe de tijd misschien nog wel brutaler is voor een vrouw dan voor een man. Ook Tryne Dyrholm mocht het ondervinden in The Commune, waarin ze zich voor het eerst sinds Festen weer door Thomas Vinterberg liet regisseren. Een puike vertolking die terecht bekroond werd, al kon de nieuwste Vinterberg niet tippen aan zijn betere Deense prenten als Festen en Jagten.
Hilarische Poelvoorde
Eigenlijk waren er in de hele officiële selectie weinig uitschieters. Ook niet Hedi, een Tunesische film waarin een man vlucht voor het huwelijk dat zijn moeder voor hem geregeld heeft. Een prent die gemaakt werd in coproductie met de gebroeders Dardenne en gefilmd door de Belgische cameraman Frederic Noirhomme. Regisseur Mohamed Ben Attia kreeg er de debuutprijs voor en hoofdrolspeler Majd Mastoura mocht uit handen van Clive Owen de Zilveren Beer in ontvangst nemen als beste acteur. De impact van de Dardennes is te voelen in deze sociale film die toont hoe Tunesië na de Jasmijnrevolutie snel evolueert naar een westers model waar nieuwe sociale problemen zich opdringen.
In de 'Panorama'-sectie werd Les Premiers, les Derniers van Bouli Lanners, de enige Belgische film die voor de Berlinale geselecteerd was, met twee prijzen bekroond: de Europas Cinema Label Prijs en de Prijs van de Oecumenische Jury. Zo zag de Belgische acteur ook de vierde langspeler die hij regisseert, net als zijn vorige drie, op een topfestival in de prijzen vallen.
Een ander hoogtepunt in Berlijn was te danken aan nog een Belg, François Damiens, die in Des Nouvelles de la Planète Mars - waarin ook Veerle Baetens een overtuigend bijrolletje speelt - dan weer vluchtte in zijn verbeelding om de waanzin van de dagelijkse realiteit niet te moeten zien, terwijl een alweer hilarische en verrassende Benoît Poelvoorde samen met Gerard Depardieu in de drank vluchtte in Saint Amour. Geen slecht idee na een Berlinale die een mens niet alleen vanwege het deprimerende aanbod, maar ook de tegenvallende kwaliteit aan de fles zou helpen.