Weg met het woedeorgasme

Of hij echt is? Ach, wat betekent 'echt' in deze tijd van virtualiteit? Feit is dat de break-upletter die een Britse vrouw schreef aan haar lief (zie hiernaast) in enkele dagen tijd een internationale hit geworden is op internet. "Hallo schatje", begint ze haar epistel, om net zo sarcastisch te vervolgen met: "Raad eens wie zijn Facebookpagina liet openstaan en daar een boodschap kreeg van Kelsi? Juist, jij!" Maar het overspelige lief moet zich geen zorgen maken, schrijft de Britse, want zijn spullen stukmaken, dat deed ze niet. Wat ze dan wel deed: een fijn spelletje bedenken, waarbij hij zelf die spullen mag gaan zoeken. "Ah ja, ik weet toch hoe graag jij zoekt (naar andere meisjes, bijvoorbeeld!)."

Zijn kleren vindt hij op de plaats waar ze elkaar voor het eerst ontmoetten, is de eerste instructie. Zijn videospelletjes liggen op de plaats waar ze hun eerste kus gaven, zijn laptop waar ze samen hun eerste videospelletje kochten, en zijn tv is waar ze all the way gingen. Al de rest, foto's van hen samen incluis, bevindt zich in het huis van Kelsi, luidt de finale doe-opdracht van het spannende spelletje.

Stijlvol gedumpt worden, het is niet iedereen gegeven. Maar op geraffineerde wijze boos zijn nog veel minder. Is het daarom dat deze Britse vrouw zoveel bewondering oogst overal ter wereld?

"De manier waarop we naar anderen kijken, hangt af van hoe je zelf bent", zegt Alain Van Hiel, professor sociale psychologie aan de Gentse universiteit. "We hebben meer sympathie voor mensen die op onszelf lijken. Niet iedereen zal de intelligente en beheerste aanpak van die mevrouw dus appreciëren. Als je meer ervaring hebt met een conflictueuze manier van communicatie, bijvoorbeeld omdat je er bent in opgegroeid, dan voel je je misschien meer aangetrokken tot schelden of roepen."

Dat similariteitseffect zorgt er ook voor dat vrouwen wellicht meer appreciatie hebben voor de brief dan mannen, gaat Van Hiel verder. "Ook omdat het hier om een duidelijk man-vrouwconflict gaat, en omdat de vrouw blijkbaar redenen heeft om boos te zijn op die man, want hij heeft haar bedrogen. De man staat dus in een zwakkere positie. Vrouwen die dit lezen, voelen zich niet belachelijk gemaakt, maar zien eerder een vrouw die sterk uit een conflict komt en op die manier in een positief daglicht komt te staan."

Wel belangrijk: de kans is eerder klein dat de Britse die beheerstheid direct aan de dag heeft kunnen leggen. "Ze is duidelijk klaar met haar ergernis", zegt Van Hiel. "Hoe meer afstand je kunt nemen van je boosheid, hoe creatiever je wordt. Als je nog volop bezig bent met woedend te zijn, kun je niet op zo'n weloverwogen manier reageren. Nadenken remt agressie sterk af.

"Ook de context waarin die brief verschenen is, beïnvloedt ons veel meer dan we denken. Als hij op een Facebook-pagina jubelende commentaren krijgt, dan vel je er misschien een ander oordeel over dan als de brief vergezeld is van vernietigende reacties."

Anciaux-effect

Dat soort van sociaal gedrag is overigens ook de reden waarom politici erbij gebaat zijn dat er mensen uit hun eigen partij in het publiek zitten bij een debat op televisie of in het openbaar. Hoe meer applaus een politicus krijgt, hoe meer we geneigd zijn om zijn boodschap positiever te evalueren dan wanneer er van applaus geen sprake is. Met andere woorden: stijlvol boos worden kan in de politiek een sterke troef zijn.

"Beheerstheid in een conflict is een strategische keuze", legt Alain Van Hiel uit. "Een politicus moet ervoor zorgen dat negatieve emoties niet met hem worden geassocieerd door het publiek, maar met zijn tegenstander. Als een politicus dus niet beheerst kan zijn, maar hysterisch begint te roepen of te schelden, dan legt hij die negatieve emoties bij hemzelf in plaats van bij zijn opponent."

Iemand op intelligente wijze de grond in boren geeft een indruk van macht en controle, bevestigt Noël Slangen, voormalig en wellicht Vlaanderens bekendste communicatieadviseur. "Mensen die rustig en beheerst hun punt kunnen maken, worden veel sneller als de winnaar van een conflict gezien. Je toont dan dat je sterker bent dan de woede, dat je de aanval kunt overstijgen."

De Britse vrouw zal dus op bewondering en respect kunnen rekenen, zegt Slangen. Iets wat hij in de politiek het 'De Wever-effect' zou kunnen noemen. "Maar hulp of ondersteuning zal ze wellicht niet krijgen, terwijl dat net de bedoeling kan zijn in de politiek: medelijden opwekken bij het publiek. In dat geval zouden we bijvoorbeeld kunnen spreken van het Anciaux-effect." (lacht)

Wat belangrijk is voor een politicus: blijf zo dicht mogelijk bij jezelf, zegt Slangen. "Je kunt iemand daarin maar tot op een bepaalde hoogte sturen. Net zomin kun je proberen om intelligent te zijn: je bent het of je bent het niet. Bijna alle oneliners die politici gebruiken, zijn vooraf afgesproken, maar bij sommige politici zie je dat niet. Bij anderen kan het daarentegen erg geforceerd overkomen, zodat ze eigenlijk door de mand vallen."

Wil de politicus op slimme wijze zijn tegenstander kraken, dan is er deze gouden regel, zegt Slangen: "Het publiek moet het gevoel hebben dat de opponent zijn bolwassing heeft verdiend. Zoniet keert het publiek zich tegen jou. Zo kan een politicus wel het gevoel hebben dat hij intellectueel gezien een debat gewonnen heeft, maar als het publiek medelijden krijgt met de persoon die hij verslagen heeft, dan is er van winnen weinig sprake meer. Best mogelijk dat die tegenstander een idioot is, maar als het publiek alleen maar medelijden voelt, dan ben je daar niet tegen opgewassen."

De ultieme tip van Slangen? Humor. "Een uitstekend middel om veel verder te gaan in je aanval. Humor is het laagje suiker over de belediging."

Klopt, zegt Christ'l De Landtsheer, professor politieke communicatie aan de universiteit van Antwerpen. "Humor is een belangrijk middel om je tegenstanders uit te schakelen. Vooral extreem rechtse politici maken hier overigens gebruik van. Toen we onlangs een onderzoek voerden naar de communicatie op de website van Vlaams Belang, merkten we dat de partij heel vaak humor gebruikt om haar boodschap over te brengen. Partijen in het centrum doen dat in mindere mate."

'Natte dweil'

Nog een typisch trucje om de politieke opponent te vloeren, is dat van de overdrijving. "Denk aan de Britse politicus Nigel Farage, die Europees president Herman Van Rompuy 'een natte dweil' noemde", legt De Landtsheer uit. "Het zijn vooral politici en partijen die aan de rand van het politieke systeem werken die zo op de man spelen. Aan de ene kant is het een heel efficiënte manier, want mensen horen enkel de simplistische boodschap en vergeten dat het debat misschien veel ingewikkelder is. Maar het kan zich ook tegen jou keren. Je politieke tegenstander aanvallen zorgt er soms ook voor dat je niet meer kunt bijdragen aan het debat, of aan het bereiken van een compromis."

Een compromis bereiken is wellicht niet wat de Britse vrouw wilde beogen met haar afscheidsbrief. Vandaar dat ze besluit: "Oh ja, ik maakte geen enkele van je spullen stuk, maar ik kan natuurlijk niet garanderen dat iemand anders ze niet eerst vindt. Happy hunting!" Of hoe de ingehouden woede van één vrouw duizenden ter wereld nederig het hoofd doet buigen.