Geens' wens voor 2017: minder ruzie over erfenis
Erfeniskwesties zorgen wel vaker voor lege stoelen aan de kerstdis. Een nieuw erfrecht moet dat voortaan vermijden. Het wil de erflater vooral meer keuzevrijheid geven én de gemoedsrust dat de kinderen na zijn dood niet meer vechtend over straat zullen rollen.
Niets wat een familie zo kan verdelen als een erfenis. Dat heeft vooral te maken met ons compleet verouderd erfrecht. Het dateert nog uit de tijd van Napoleon, een tijd waarin het klassieke huwelijk de norm was en het de evidentie zelve was dat alles naar de kinderen ging. Een tijd die al lang voorbij is, meent ook minister van Justitie Koen Geens (CD&V). Hij werkte anderhalf jaar samen met parlementairen van de meerderheidspartijen aan een nieuw erfrecht. Die zullen nu een wetsvoorstel indienen, dat begin 2017 besproken wordt in het parlement.
Grootste nieuwigheid is de erfovereenkomst. Ouders die met hun kinderen rond de tafel gaan zitten en samen een regeling op papier zetten, dus. Iets wat volgens de huidige wet compleet onmogelijk is, weet Renate Barbaix, professor erfrecht aan de Universiteit Antwerpen en gespecialiseerd advocate. "Net dat zorgt voor veel ruzies. In de praktijk gaat het nu vaak zo: ouders regelen iets en de kinderen gaan na hun overlijden niet akkoord en vechten de regeling aan. In de nieuwe regeling kunnen ouders en kinderen samen een akkoord sluiten over de globale erfenis of deelaspecten."
Die overeenkomst is juridisch bindend, kan na het overlijden dus niet meer aangevochten worden. "Dat is een heel goede zaak", vindt ook Charlotte Declerck, advocate en professor aan de Universiteit Hasselt. "Mensen kunnen dan ook al tijdens hun leven hun erfenis regelen. En hoeven niet bevreesd te zijn dat er na hun overlijden ruzies tussen hun kinderen ontstaan. Buitenlandse voorbeelden leren dat de mogelijkheid tot het sluiten van globale erfovereenkomsten het aantal familieruzies doet dalen."
Praten over dood
Al is zo'n erfovereenkomst sluiten in vele families wellicht niet meteen evident. Erfenis gaat over dood en dat zijn geen thema's waar Vlamingen graag over praten. Zeker niet als het over de eigen dood gaat. En voor kinderen voelt het vaak vreemd aan om de kwestie op de tafel van hun ouders te leggen. "Het is inderdaad geen evident onderwerp", geeft Barbaix toe. "De gesprekken moeten vanuit de ouders zelf komen. Nu werd daar niet veel over gepraat omdat je toch weinig kon regelen. Je was afhankelijk van wettelijke regelingen. Nu die zullen versoepelen, zal hopelijk ook de mentaliteit mee wijzigen."
Tweede grote nieuwigheid in de regeling: het zogenaamde voorbehouden erfdeel, het vast stuk dat naar de kinderen gaat, wordt kleiner. Nu varieert dat naargelang het aantal kinderen. Bij één kind gaat de helft van de nalatenschap naar het kind. Twee kinderen krijgen samen twee derde en drie of meer kinderen drie vierde. Met andere woorden: het deeltje dat je als erflater nu vrij mag verdelen, zelfs al maak je een testament op, is vrij klein. In de nieuwe regeling staat dat de reserve voor de kinderen altijd de helft wordt, ongeacht het aantal kinderen.
Ook dat is een goede zaak, vinden de experts. Want de erflater kan meer zelf beslissen waar zijn geld naartoe gaat. Professor Barbaix: "Je zult hierdoor als ouder in een nieuw samengesteld gezien je eigen kinderen én je stiefkinderen een even groot deel kunnen geven als je dat wenst. Nu kan dat niet. Of je kunt een kind met een handicap dat meer noden heeft dan je andere kinderen een groter deel geven. Je kunt met andere woorden bij je erfenis meer rekening houden met je eigen gezinssituatie."
Maar het gegarandeerd deel van de eigen kinderen verlagen, zou weleens voor nieuwe familieruzies kunnen zorgen. Wie geen enig kind is, erft immers een stuk minder dan in de huidige regeling. Wie toch meer wil krijgen, moet rekenen op de goodwill van de ouders.
Het gegarandeerd deel voor kinderen lijkt sowieso de achillespees van het voorstel. In de nota van minister Geens staat nu dat de helft van de erfenis naar de kinderen gaat, ongeacht het aantal kinderen. Professor Barbaix verwacht daarover nog discussie in het parlement. "Dit onderdeel ligt gevoelig. Sommigen vinden dat de nalatenschap van ouders van nature naar de eigen kinderen moet gaan en die willen aan de huidige regeling niet al te veel veranderen. Anderen menen dan weer dat de erflater zelf zo veel mogelijk vrijheid moet krijgen en dat die dat weloverwogen zal doen."
De nieuwe erfwet zal wellicht dus op heel wat vlakken familieruzies vermijden, maar op andere weer creëren. "Ruzies volledig uitsluiten kunnen we nooit", besluit professor Declerck.