Meisjes en wetenschap
Het kruim van de vrouwelijke wetenschap mocht deze week in Parijs een Women Science Award in ontvangst nemen. Een uitgelezen moment om het gebrek aan oestrogeen in de exacte wetenschappen aan te kaarten. 'Een Nobelprijs? Graag. Maar daar beslissen oude blanke mannen over.'
"Liberté, egalité et fraternité. Dat zijn de waarden van onze westerse samenleving." Het is met trillende stem dat de Canadese prof Molly S. Shoichet (49) haar speech begint op de Women Science Awards 2015, eerder deze week in Parijs. Diezelfde woorden staan gebeiteld in de muren van het indrukwekkende amfitheater in de Sorbonne, naast grote witte beelden van Descartes en Pascal.
De dame in een rode met goud geborduurde jurk en opzichtige groene ketting zal even later een award ter waarde van 100.000 euro in handen krijgen. Maar niet voordat ze die westerse waarden aan de realiteit heeft getoetst. "Vrouwen in de wetenschap zijn nog steeds hopeloos ondervertegenwoordigd", klinkt het. "Moesten vrouwen vroeger echt knokken om een carrière uit te bouwen, dan zijn het nu kleine subtiliteiten die voor discriminatie zorgen. (...) We moeten onze zonen leren om de carrières van vrouwen te steunen. Pas dan zullen we kunnen spreken van liberté, égalité et fraternité." In het publiek veert haar familie recht, haar ongemakkelijke puberzoon incluis.
Dat de Canadese prof het publiek op haar hand krijgt, is niet zo verwonderlijk. De Sorbonne is tot de nok gevuld met mensen die het thema 'vrouwen en wetenschap' genegen zijn. Want de awards mogen in wetenschapskringen dan wel zeer hoog aangeschreven zijn, even goed heb je critici die het een 'vrouwenfeestje gesponsord door L'Oréal' noemen. "Gek dat een bedrijf dat vrouwen wijs maakt dat ze de deur niet uit kunnen zonder make-up nu de intelligentiekaart trekt", snuift een enkele omstander.
Wat niet betekent dat de laureaten tweederangswetenschappers zijn. Op het podium staat een indrukwekkend aantal hersencellen, uitvindingen en wetenschappelijke doorbraken verzameld. De Canadese bijvoorbeeld heeft een soort vloeibare plastic ontwikkeld om geneesmiddelen in hersenen of zenuwen te spuiten.
Het is inmiddels de zeventiende keer dat Unesco samen met de stichting L'Oréal de prijzen uitdeelt. Een internationale jury kiest telkens de meest verdienstelijke wetenschapster per continent, evenals vijftien zogenaamde rising talents, jonge beloftevolle onderzoekster. Ter illustratie: voor Europa won ooit de Belgische dementiespecialiste Christine Van Broeckhoven.
De prijzen moeten de stereotypen over vrouwen in de wetenschap doen vervagen. Dat die hardnekkig zijn, kunnen zowat alle onderwijsinstellingen beamen. Al jaren proberen die meer meisjes naar wetenschapsrichtingen te lokken. Niet dat die per se minder geïnteresseerd zijn in microscopen of proefbuisjes - hersenonderzoek toonde aan dat er tussen mannen en vrouwen minder verschillen zijn dan gedacht - maar ze krijgen vaak al snel poppen in de handen geduwd.
Het verklaart mee waarom amper een op de drie wetenschappers een vrouw is. Of waarom ze amper 3 procent (!) van de Nobelprijzen voor exacte wetenschappen hebben binnengehaald. En hoe je het ook draait of keert: de Women Science Awards zijn voor de winnaars een mooie erkenning, het is geen Nobelprijs. "Als ik zou kunnen kiezen tussen de twee? De Nobelprijs natuurlijk", geeft rising talent Kathryn Holt (32) toe, een Australische die onderzoek doet naar multiresistente bacteriën. "Je kunt niet blijven beweren dat die louter op basis van verdienste worden uitgereikt. Een groep oude blanke mannen beslist. Dus is het nogal logisch dat meestal oude blanke mannen winnen."
Rollenpatronen
Vastgeroeste rollenpatronen en bekrompen denkkaders zorgen er nog steeds voor dat vrouwen minder voor wetenschap kiezen. En wie het wél doet, geraakt zelden tot aan de top. Dat diegene die de postjes uitdelen meestal mannen zijn, helpt natuurlijk niet. Of de combinatie met een gezinsleven doet vrouwen afhaken. "Natuurlijk zou dat ook mannelijke wetenschappers parten moeten spelen", zegt de Britse Dame Mary Robinson (58) uren voor ze zelf het podium op moet. "Maar die evolutie gaat traag." De professor chemie deed baanbrekend onderzoek naar de werking van proteïnen en kreeg daar van het Britse rijk een eretitel voor. Nochtans heeft ze er een apart parcours op zitten. Op haar zestiende stopte ze met school, om dan later alsnog via het volwassenenonderwijs haar diploma te halen. Dat ze zich vandaag professor van Oxford en Cambridge mag noemen, had niemand toen kunnen vermoeden. Even verrassend was het toen ze een break van acht jaar nam, om voor haar kinderen te zorgen. "Daarna terugkeren was een van de moeilijkste dingen die ik ooit heb gedaan. Maar ik heb geen spijt van mijn keuze. Mijn kinderen komen op de eerste plaats." Haar Canadese medelaureate vult aan: "Wij zijn geen Marie Curies die enkel en alleen voor ons werk leven. Wij willen álles. We kunnen alleen maar hopen dat mannen de lat in de toekomst ook zo hoog zullen leggen."
In de tussentijd hebben de dames dus hun eigen feestje nodig. Science Awards met een touch of glamour. Wetenschapsters onder een dikke laag make-up die bijna in missverkiezingsmodus het podium op en af lopen. Om te bewijzen dat proffen chemie of fysica niet per se grijze muizen zijn. En om die miljoenen potentiële Nobelprijswinnaressen over de streep te trekken.