Spanje verzinkt in politieke chaos

Dat het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven als een zwaard van Damocles boven de nieuwe Spaanse regering zou hangen, stond in de sterren geschreven. Dat de kwestie al meteen een zware hypotheek zou werpen op de regeringsvorming zelf, werd niet meteen verwacht, maar het geeft wel aan hoe dun het ijs is waarop de Spaanse partijen zich de komende weken zullen moeten bewegen.

Voor het eerst sinds de invoering van de democratie in de jaren 70 is er in Spanje vandaag geen duidelijke linkse of rechtse meerderheid meer. Tegelijk legde de Spaanse kiezer de electorale puzzel behoorlijk lastig: de conservatieve Partido Popular van uittredend premier Rajoy bleef met net geen 29 procent van de stemmen de grootste partij. De PSOE, klassiek links zeg maar, bleef steken op 22 procent.

Twee nieuwkomers in het politieke landschap kaapten daarentegen verrassend veel stemmen weg: het extreemlinkse Podemos was goed voor 20,6 procent, de liberale burgerpartij Ciudadanos haalde 14 procent. Uittredend premier Rajoy is dus voorlopig aan zet, maar staat voor een haast onmogelijke taak, niet het minst omdat een brede coalitie met de klassieke 'vijanden' van de PSOE haast onmogelijk wordt geacht. Voorlopig lijkt de positie van Rajoy binnen zijn eigen partij nog behoorlijk onaantastbaar, maar het lijdt geen twijfel dat zijn persoonlijke politieke overleven nauw samenhangt met het vermogen om op korte termijn een nieuwe regering te vormen.

Bommetje

Politieke analisten in Spanje blikten de voorbije dagen dan ook al ijverig vooruit op een mogelijk alternatief op links: de socialistische PSOE en protestpartij Podemos kunnen samen dan wel niet op een meerderheid terugvallen, er leek in deze combinatie wel meer muziek te zitten als basis voor een bredere coalitie. Tot Podemos-voorman Pablo Iglesias een bommetje dropte: hij start geen regeringsonderhandelingen met wie dan ook als een Catalaans referendum over onafhankelijkheid geen deel zou uitmaken van een eventueel regeerakkoord. En hoewel de socialistische partijbonzen officieel nog moeten beslissen over de uitgangspunten voor regeringsonderhandelingen, lieten verschillende zwaargewichten binnen de partij afgelopen weekeind al verstaan dat er wat hen betreft "niet onderhandeld kan worden over een referendum dat de eenheid van het land op het spel zou zetten".

Met andere woorden: de grote linkse coalitie lijkt verder af dan ooit, alvorens ze zelfs maar officieel op tafel kwam. En gezien er bij de socialisten ook weinig of geen animo bestaat voor een brede coalitie met de Partido Popular, komt de politieke chaos in Madrid almaar dichterbij. Of staan er nieuwe verkiezingen voor de deur.

Corruptie

Ook in Catalonië zelf heerst er sinds gisteren opnieuw politieke hoogspanning. Na de verkiezingen van eind september, waarbij een bonte pro-onafhankelijkheidscoalitie als overwinnaar uit de bus kwam, is het in de noordelijke deelstaat nog altijd wachten op de installatie van de nieuwe regering. Grote struikelblok hierbij is de figuur van Artur Mas, de uittredende minister-president. Hij werd door een deel van de bonte coalitie opnieuw naar voor geschoven als kandidaat-premier, maar die kandidatuur was op zijn minst omstreden. Rond Mas hangt immers al maandenlang een bijzonder hardnekkige zweem van corruptie, en voor veel Catalanen staat hij dan ook zowat symbool voor de verwerpelijke oude politieke cultuur in de regio.

Na een lange dag van debat en geheime stemmingen stemden gisterenavond laat finaal 1.515 CUP-militanten - de extreemlinkse beweging die mee deel uitmaakt van de pro-onafhankelijkheidscoalitie - tegen de aanstelling van Mas. Exact evenveel militanten stemden voor. De partijleiding besliste uiteindelijk om pas op 2 januari de knoop door te hakken, maar de kans blijft reëel dat er nieuwe verkiezingen volgen in Catalonië. Waarbij, u raadt het al, de Catalaanse onafhankelijkheid wellicht opnieuw de centrale inzet wordt.