Alle voormalige voorstanders van rekeningrijden zwegen, nu N-VA in eigen nat stoofde

Vorige week bleek uitzonderlijk beslissend. In het debat rond het zoveelste weekthema, rekeningrijden, verschoven bakens. Blijkbaar bewegen politici niet zonder voorafgaandelijk draagvlak. Wat dat ook moge zijn. Ze creëren of zoeken het niet, ze stellen het enkel vast en durven dan pas handelen. Leiderschap en lafheid liggen naast elkaar, in dit electoraal gespannen, volatiel en versnipperd partijlandschap.

Welkom dus statiegeld op blik en plastic, waarvoor dijken vol draagvlak liggen. Weg dus met de verhoging van de pensioenleeftijd, de indexsprong, het confederalisme of de Oosterweel-verbinding, die allicht veel duurder uitdraait en waarvoor op de parking geen draagvlak is. En enkel via tolheffing te betalen is. Hoewel, er is blijkbaar genoeg Vlaams geld. CD&V wil 300 miljoen, drie keer meer dan nu, voor fietspaden. Hoe we dat moeten betalen? De rekening in Vlaanderen staat op orde, er is beleidsruimte gecreëerd, klinkt aldaar. In de campagne lijkt de Vlaamse begroting voortaan onuitputtelijk.

Over rekeningrijden, een noodzakelijke maatregel, werd terecht ingezoomd op de ‘bocht van Bart en Ben’. Al waren zij niet de enige draaideurpolitici. Alle voormalige voorstanders zwegen, nu N-VA in eigen nat stoofde. Angsthazen hangen hun huik naar een electorale zucht. Nochtans snakken veel kiezers naar leiders die hen voor gaan, eerder dan naar al dat dartel nahuppelen. Er is ‘watteeuwisering’ (vrij naar Filip, die van het mobiliteitsplan) nodig. Daarom niet per se de man of zijn beleid, wel zijn lef en visie.

N-VA, naar eigen zeggen een aanbodpartij, is, naar datzelfde zeggen, anders dan de trado’s: wel stroomopwaarts durven rijden. Daar is niet veel meer van te merken. Ook N-VA staart gebiologeerd naar de ‘hardwerkende Vlaming’. Daarom deed de aanval van het VB op rekeningrijden pijn. N-VA is zeer gevoelig aan kritiek van radicaal rechts, zeker als die het centrum raakt. Het VB is een bijzonder effectieve zweeppartij.

Zonder beleidsdeelname had zij een grote invloed op het debat over asiel en migratie. De partij werd destijds verketterd voor wat vandaag bijna mainstream is. Ze verschoof van een aanval op moslims naar een op de islam, die nu - zoals bij het Nederlandse Forum voor Democratie - zelfs minder gevaarlijk is dan zelfhaat. Wie hier woont en Vlaming wil zijn – wat dat ook moge betekenen – mag ‘blijven’. Sociaal-economisch is ze links. Tegelijk gooit de partij, de Schild & Vriend-techniek, allerlei filmpjes op sociale media over geweld door allochtonen. Om dat vuur brandende te houden. Met haar pleidooi voor de verliezers van de globalisering zit er een nieuwe zwarte zondag in. Na de terugkeer van het VB in oktober vorig jaar duwde ze mee aan de val van Michel I, nu de regering-Bourgeois in het defensief. Steeds via de N-VA. Zeggen dat een stem voor het VB nutteloos is kan niet meer.

Veel betalen, minder krijgen

Die ‘verliezers van de globalisering’ zitten ook bij de middenklasse. In de OESO-landen krimpt die en verliest ze inkomen. Op Litouwen na is er geen land in de OESO die ze zwaarder belast dan België. Onder de middenklasse kan men ze niet betalen, boven de middenklasse ontsnapt men aan belastingen. De middenklasse krijgt er veel voor terug, maar België is een van de landen waar ze relatief veel bijdraagt maar uitkeringen vooral naar de laagste inkomens gaan. Zeker als de dienstverlening – onderwijs, openbaar vervoer, huisvesting of zorg – afneemt en kosten toenemen, verliest ze dubbel: veel betalen, minder krijgen. De saneringsplannen, waarover in de Wetstraat een indrukwekkende omerta heerst, gaan in die richting. Maar: daar is geen draagvlak voor. En er is nog beter nieuws voor de middenklasse: er komt een echte vermogens(winst)belasting. Wegens verpletterend draagvlak. Al klinkt dan plots, terecht, dat beleid niet zo simpel is.

Volgens sommige analyses beseft N-VA dat ze niet al die rechtse kiezers van een terugkeer naar het VB kan afhouden. In de val van Michel I over het migratiepact kwam N-VA immers zo hard uit de hoek, dat ze steun in het veel grotere centrum kon verliezen. Vandaar ook de bocht van Bart en Ben. En zou er een focus op sociaal-economische hervormingen komen, waarin Michel I, de droomcoalitie, niet overtuigde. Dat valt nog te bezien.

De campagne moet nog beginnen. Na het verlies in oktober 2018 mislukte de strategie om vervroegde federale verkiezingen uit te lokken. N-VA kwam even terug met ecorealisme (vooral wat willen ze niet) en met de vrees voor het wegkwijnend onderwijs. Veel is dat niet. Maar nu stroomt de urine weer uit het Noordstation. Op 4 mei verschijnt ‘Over identiteit’, een essay van Bart De Wever dat de gelegenheid biedt om ter zake stevig uit de hoek te komen. Dat thema is niet weg.

Met al die twijfelende kiezers is het eindspel cruciaal. Het moet nog beginnen. Maar dat draagvlak zullen ze bij N-VA nog vaak tegenkomen.