N-VA wil met Jan Jambon als premier "constructiefout" rechtzetten waarvan ze zelf deel uitmaakte
"Een constructiefout." Zo noemt Jan Jambon (N-VA) de regering die in 2014 werd gevormd. Toen leverde N-VA als grootste partij niet de premier, en ging de post uiteindelijk naar Charles Michel van de Franstalige MR. Dat N-VA nu wél het premierschap opeist, noemt Wetstraatwatcher Ivan De Vadder "een nieuwe stap": "N-VA gaat ervan uit dat ze op eigen kracht een regering kan vormen."
Even terug naar 2014. Op 11 oktober legt Charles Michel van de Franstalige partij MR de eed af als eerste minister van de nieuwe federale regering Michel I. 139 dagen heeft het geduurd om de uiteindelijke ploeg samen te stellen.
Opvallend: N-VA levert in 2014 niet de premier, ook al is ze de grootste partij rond de onderhandelingstafel. "Een constructiefout", zegt N-VA-lijsttrekker in Antwerpen Jan Jambon zelf daarover vandaag in "De Ochtend" op Radio 1. Jambon vindt het "de logica zelve" dat hij na de verkiezingen op 26 mei wél premier wordt als N-VA opnieuw de grootste partij blijkt.
Water bij de blauwe wijn
Is het merkwaardig dat N-VA nu spreekt van een constructiefout, ook al zat de partij zelf mee aan tafel toen de regering-Michel I werd gevormd? "Mocht de N-VA toen voor dat premierschap zijn gegaan, was er nooit een regering geweest", zegt Wetstraatspecialist Ivan De Vadder.
Mocht de N-VA toen voor dat premierschap zijn gegaan, was er nooit een regering geweest
Om te begrijpen waarom N-VA de kelk van het premierschap in 2014 aan zich voorbij liet gaan, is het nodig om de posities van de verschillende partijen toen te begrijpen. Zo was het voor MR onmogelijk om in een regering te stappen met een N-VA'er aan het roer. "Om die ene Franstalige partij erbij te halen, zijn heel wat toegevingen gedaan", zegt De Vadder.
"De belangrijkste toegeving was dat er geen staatshervorming zou komen", zegt De Vadder. "En dat het premierschap niet naar N-VA zou gaan." Zelfs nu blijft het voor Charles Michel moeilijk om zich te verweren tegen de kritiek van andere Franstalige partijen omdat hij met N-VA regeerde. "De naam van de regering was in het begin 'de kamikazeregering'", herinnert De Vadder zich, "omdat Michel in een kamikazepositie was gestapt. N-VA-voorzitter Bart De Wever werd ook wel vaker 'de schaduwpremier' genoemd."
Lange messen
Als N-VA de premier niet kon leveren in 2014, "bleven er nog twee mogelijkheden over: CD&V of MR", zegt De Vadder. Uiteindelijk zag Kris Peeters (CD&V) de post van premier voor zijn ogen verdampen. "Dat gaat dan over de nacht van de lange messen, waarin Kris Peeters geen eerste minister werd, en die job uiteindelijk naar Charles Michel ging."
CD&V kreeg in ruil Marianne Thyssen als Europese commissaris. Het zou overigens Bart De Wever zijn die toen de knoop doorhakte dat CD&V de Europese commissaris zou leveren, en de liberalen de premier. Al zei Kris Peeters eerder in "Die huis" dat hij zelf die beslissing maakte, en ook CD&V-voorzitter Wouter Beke zou zijn zegen toen hebben gegeven.
Constructiefout
Uiteindelijk was Charles Michel dus "de logische premier", zegt De Vadder, al hield het ook een constructiefout in. "Als je een regering moet trekken in moeilijke momenten, moet je de kracht hebben van de grootste partij", zegt De Vadder. "Dat is bijvoorbeeld gebleken bij de val van de regering, waar de N-VA heel zwaar kon wegen." Dat geen enkele Vlaamse partijvoorzitter mee in de regering stapte, is nog zo'n fout.
Bekijk hier "De coulissen van de Wetstraat: de logische premier", over de regeringsvorming in 2014. Lees verder onder de video.
Nieuwe stap
Dat de N-VA nu wel de premier wil leveren, noemt De Vadder "een nieuwe stap": "De N-VA gaat ervan uit dat ze op eigen kracht een regering kan vormen. En dat Franstalige partijen nu wel bereid zullen zijn om in een regering te stappen met een nationalist aan het roer om een sociaal-economisch beleid uit te voeren."
De N-VA gaat ervan uit dat Franstalige partijen nu wel bereid zullen zijn om in een regering te stappen met een nationalist aan het roer
Of de Franstalige partijen toehappen, is nog maar de vraag. "Bij de MR hoor je gemengde antwoorden, al wordt het nooit uitgesloten. Bij de PS sluit men het niet uit, maar zegt men eigenlijk dat het onmogelijk is. Bij Ecolo sluit men het wel uit", zegt De Vadder. "Kortom, Franstalige partijen zullen tijdens de campagne niet zeggen dat ze met de N-VA in de regering gaan. Na de verkiezingen spreken we weer een andere taal. Dan wordt het bord afgeveegd en telt de wiskunde van een meerderheid in het parlement."
Het alternatief: confederalisme
"N-VA laat hen de keuze: ofwel zetten we het herstelbeleid voort, ofwel gaan we naar confederalisme (waarbij de Vlaamse en Waalse regering afspreken wat ze nog samen willen doen op federaal niveau, red.). Door de positie van Jan Jambon naar voren te schuiven, die toch bekend staat als een goed bestuurder, gaat de N-VA ervan uit dat andere partijen zich daarbij kunnen neerleggen."