"Tsjechische bedrijven halen door politieke giften meer overheidsopdrachten binnen”

Tsjechië is een interessant studieobject omdat bedrijfsgiften aan partijen er legaal zijn op voorwaarde van volledige transparantie over de donoren. Donaties waren in de vermelde periode goed voor 10 tot 33 procent van de inkomsten van de grootste Tsjechische partijen. Tsjechië kent ook een rijke geschiedenis aan politieke benoemingen van ambtenaren, hetgeen het potentieel om invloed uit te oefenen op de toewijzing van aanbestedingen vergroot.

"Op basis van gegevens over de periode 2006-2014 stellen we vast dat bedrijven die 10 procent meer doneren aan de politieke partijen in de regionale meerderheid de waarde van hun overheidsopdrachten met 0,5 tot 0,6 procent zien stijgen in het volgende jaar. Dit geeft dat een extra 1 euro aan giften de waarde van aanbestedingscontracten met gemiddeld 100 euro verhoogt.

De onderzoekers toonden hierbij aan dat giften aan een meerderheidspartij meer oplevert dan aan een oppositiepartij. "Het rendement van giften aan de Liberaal-Conservatieve partij (ODS) daalde vanaf 2008 sterk nadat deze controle over de gouverneurs verloor in bijna Tsjechische regio's. Het omgekeerde was het geval voor het rendement van giften aan het Sociaal-Democratische (CSSD) dat de macht verwierf".

Ze toonden voorts aan dat donorfirma's opvallend meer contracten toegewezen krijgen voor kleinere projecten waar het toezicht beperkter is of die zelfs kunnen worden toegewezen zonder openbare aanbesteding. Dat het verschil tussen de initiële kostenraming en hetgeen nadien effectief betaald werd, sterk stijgt voor projecten die zich net onder deze drempel situeren, doet vermoeden dat de schatting van de aanbestedingskost gemanipuleerd werd. 

Uit de studie blijkt tot slot dat in de open aanbestedingsprocedures de donorfirma's over het algemeen met minder concurrentie geconfronteerd werden. "Dit duidt op een alternatief mechanisme om donorfirma's te bevoordelen, bijvoorbeeld door strenge kwalificatiecriteria op te leggen die gunstig zijn voor een beperkt aantal specifieke bedrijven", aldus de onderzoekers.

In hun conclusie pleiten de onderzoekers om strengere regels voor bedrijfsgiften te combineren met een aanzienlijke grotere transparantie. Een verbod of limiet kan immers de 'giften' onder tafel doen verdwijnen. Ook het toezicht op kleinere contracten dient uitgebreid. De drempelwaarde tussen kleine en grote contracten dient zodanig vastgelegd "dat de marginale kosten van toezicht gelijk zijn aan het marginale voordeel van een verminderde impact van politiek favoritisme".