Hoe beleven Duitsers en Russen de grootschalige herdenking van D-day?
De hele dag lang is uitgebreid D-day herdacht, de landing van de geallieerden op de stranden van Normandië, vandaag precies 75 jaar geleden. De plechtigheden houden het midden tussen een herdenking en een viering, en werden bijgewoond door May, Macron, Trump en Trudeau. Merkel en Poetin waren er niet. Maar hoe kijken Duitsers en Russen eigenlijk naar de ceremonies voor D-day?
De Duitse bondskanselier Angela Merkel was er vandaag niet bij in Normandië, maar gisteren woonde ze wel de herdenking bij in Portsmouth, Engeland.
"Ze is de laatste jaren meestal wel aanwezig bij dergelijke plechtigheden", zegt professor Georgi Verbeeck, professor Duitse geschiedenis aan de KU Leuven en de Universiteit van Maastricht in "De wereld vandaag".
Want de splitsing tussen winnaars en verliezers, tussen "goeden" en "slechten" is iets wat stilaan tot het verleden lijkt te behoren.
"Dit soort herdenkingen probeert nu steeds meer de oude tegenstellingen tussen de vroegere vijanden te overstijgen. Steeds meer worden ze een Europese herdenking", zegt Verbeeck.
Hoe gaat Duitsland om met D-day?
Hoe dan ook is er in Duitsland niet minder aandacht voor D-day dan in een ander land. Integendeel, bijna. "Er is een ware tsunami van herdenkingen en herinneringen aan episodes uit de Tweede Wereldoorlog", zegt Verbeeck. "Zo zal binnenkort, in juli, de aanslag op Adolf Hitler uitgebreid worden herdacht. Aan het einde van deze maand zal dan weer het Verdrag van Versailles, dat het einde van de Eerste Wereldoorlog vastlegde, worden herdacht. Dit zijn dus geen dingen die aan Duitsland voorbijgaan, wel integendeel."
Dat herdenken is vooral erg aanwezig in de media. "Protocollair gebeurt er niet zo heel veel", zegt Verbeeck. "Voor zover de politiek zich daarover uitlaat, zie je dat men de herdenking van de Tweede Wereldoorlog wil "europeaniseren", benadrukken dat het een Europese catastrofe is geweest, waar ongeveer iedereen het slachtoffer van is geweest. Ten tweede, en dat is een beetje anders dan vroeger, gaan Duitsers ook zien dat het einde van de Tweede Wereldoorlog ook voor hen een bevrijding was: de geallieerden hebben ook hen bevrijd van hun eigen nazi-regime."
In Duitsland gaat het om herdenken in de echte betekenis van het woord, zonder de enthousiast-patriottische sfeer in West-Europa
Maar natuurlijk is er bij het herdenken een verschil. "Alles wat met de Tweede Wereldoorlog te maken heeft, wordt in Duitsland meer ingetogen en met meer afstand benaderd dan in West-Europa. Daar schommelt het altijd tussen een herdenking en een viering", zegt Verbeeck. "Dat laatste is er in Duitsland natuurlijk niet bij. Daar gaat het echt om herdenken in de echte betekenis van het woord, zonder de wat enthousiast-patriottische sfeer die er in andere landen, vooral Engeland, de VS en Frankrijk, rond hangt."
"Hoe zou Duitsland ook patriottisch kunnen omgaan met de Tweede Wereldoorlog? Er is geen enkele reden om dat te re-enacten, om in militaire uniformen te gaan paraderen, om daar met een soort nostalgie op terug te blikken".
Dat de andere kant dat wél doet, stoort de Duitsers overigens niet. "Ze accepteren dat de geallieerden op dat moment aan de juiste kant van de geschiedenis stonden, en zij aan de foute. Daar zijn ook de nodige lessen uit getrokken.
En Rusland?
Wie tijdens de Tweede Wereldoorlog wél "aan de juiste kant van de geschiedenis" stond, of althans tot het winnende kamp behoorde, was Rusland. Toch is er voor hun rol, toch zeker in het Westen, een pak minder aandacht. Vandaag gaat alle belangstelling naar één front, dat van Normandië, maar er was natuurlijk ook een ander front: het Oostfront.
"Als het over D-day gaat, hebben de Russen het steevast over "de opening van een tweede front"", zegt correspondent Geert Grootkoerkamp in Rusland. "Ze hameren er op dat de toenmalige Sovjetunie twee jaar lang aan de westelijke geallieerden heeft gevraagd om dat tweede front te openen, want intussen werd hevig slag geleverd aan het Oostfront. Denk aan Stalingrad, of aan de tankoorlog bij Koersk, waar honderdduizenden doden vielen."
Het stéékt de Russen dat ze weinig erkenning krijgen voor hun rol bij de uitkomst van de Tweede Wereldoorlog
Dat daar minder aandacht aan wordt besteed, stéékt de Russen. "In de commentaren, ook de officiële, hoor je dat het weliswaar mooi was dat er een tweede front werd geopend in Normandië, maar dat de uitkomst van de oorlog toch al was beslist, en wel aan het Oostfront. Wat er in Normandië gebeurd is, kwam eigenlijk twee jaar te laat."
Rusland vindt dat het voor zijn rol in de Tweede Wereldoorlog te weinig erkenning krijgt, zegt Grootkoerkamp, al voegt hij eraan toe dat dat bagatelliseren van de successen van de andere iets is wat aan beide kanten gebeurt. Overigens zijn er ook genoeg Russen die erkennen dat ook de landing in Normandië belangrijk was.
Hoe dan ook is de herdenking van D-day wereldnieuws, dat ook in de Russische media aan bod komt. "Maar steeds met deze kanttekening: het Westen probeert de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog te herschrijven en de rol van de toenmalige Sovjetunie te bagatelliseren."
De Russische president Vladimir Poetin was vandaag, in tegenstelling tot vijf jaar geleden, niet aanwezig bij de herdenking in Normandië. Hij was niet uitgenodigd, of toch niet in een duidelijke rol. Maar hij maalt daar niet om, liet hij weten. "Wij nodigen ook niet steevast iedereen uit op elk evenement", zei Poetin. "En ik heb hier (thuis in Rusland) wel genoeg om handen."