Hoe Barcelona honderden levens kan redden met autovrije groene ‘supereilanden’

Het concept achter de 'supereilanden’, in het Spaans 'superillas’ of ‘supermanzanas’, is dat de typische vierkante huizenblokken met daartussen drukke eenrichtingstraten worden omgevormd tot autoluwe zones waar fietsers en voetgangers prioriteit krijgen. In plaats van het doorgaand verkeer nu door elke straat te sturen, mogen bezoekers enkel nog via de 'buitenkant' van een vierkant met negen huizenblokken passeren. 

Alles daarbinnen is voorbehouden voor zachte weggebruikers, enkel bewoners en stads- en hulpdiensten mogen er nog met de auto komen. In ruil maakt het verkeer plaats voor meer groen, voetgangerszones, parken, speeltuinen en andere ontmoetingsplaatsen voor de buurt.

Barcelona kampt als relatief compacte stad met meer dan 1,6 miljoen inwoners met een hoge luchtvervuiling en veel geluidsoverlast. In veel wijken ontbreekt ook enige vorm van groen in de vorm van een park of plein. De stad kent sinds 2017 een zestal 'supereilanden’ als proefproject om daar iets aan te doen. Ondanks de oorspronkelijke tegenkanting van onder andere winkeleigenaars en automobilisten wordt het concept nu positief beoordeeld. Het aantal voetgangers en fietsers is fors toegenomen, net als het aantal winkels. 

Een nieuwe studie heeft nu aangetoond dat als de stad alle 500 eilanden uit zijn oorspronkelijke plan zou implementeren, dat grote voordelen zou hebben voor de gezondheid van de bevolking. Volgens het Gezondheidsinstituut van de stad kunnen elk jaar minstens 667 vroegtijdige overlijdens voorkomen worden. De levensverwachting van de gemiddelde inwoner zou met bijna 200 dagen stijgen, de kosten voor de gezondheidszorg zouden met 1,7 miljard euro per jaar dalen.

Het aandeel stikstofoxide (NO2) in de stad zou met 24 procent dalen van 47 naar 36 microgram per vierkante meter. Daarmee zou Barcelona opnieuw binnen de limiet van 40 microgram vallen die de Wereldgezondheidsorganisatie WHO hanteert. Het aantal afgelegde private autoritten, vandaag 1,19 miljoen per dag, zou met 230.000 dalen. Ook het geluidsniveau in de stad zou dalen, net als de temperatuur door een lager hitte-eilandeffect.

De auteurs van de studie waarschuwen dat de te verwachten resultaten sterk afhankelijk zijn van de gebruikte parameters. “Maar het mag duidelijk zijn dat stadsplanning een grote impact kan hebben op de publieke gezondheid”, aldus Natalie Mueller, hoofdauteur. "Er is dringend een paradigmashift nodig van een model waarbij de auto centraal staat naar een model waarbij mensen centraal staan.”

Of alle 'supereilanden’ ooit ingevoerd zullen worden, blijft voorlopig een open vraag. De implementatie ervan blijkt complexer dan gedacht. Binnenkort start het gemeentebestuur met de opmaak van plannen voor drie nieuwe testprojecten.

Barcelona wil vanaf januari volgend jaar wel al een lage-emissiezone invoeren tijdens weekdagen, wat al elke dag 125.000 auto's uit de stad moet halen.