Deze advertenties met Bekende Vlamingen lijken te mooi om waar te zijn. En dat zijn ze ook

Jamie Oliver, Bill Gates en Elon Musk. En sinds deze zomer ook An Lemmens, Philippe Geubels, Bart De Wever, Marc Coucke, Gert Verhulst en Natalia Druyts. Een bont gezelschap met één ding gemeen: hun namen, foto’s en reputatie werden in het voorbije jaar misbruikt in online nepadvertenties om mensen op te lichten. Zij het door mensen te overtuigen om honderden euro’s te investeren in de virtuele munt bitcoin, of door slachtoffers op slinkse wijze honderden euro’s te ontfutselen met behulp van kredietkaartgegevens.

Het vertrekpunt is telkens een digitale advertentie waarin bekende Vlamingen vertellen hoe ze in korte tijd rijk zijn geworden of waarin ze een bepaald product aanprijzen. Een van de eerste Belgische slachtoffers van zo’n scam, was ex-wielrenner Eddy Planckaert in december 2018. Hij zou volgens een gesponsord Facebook-bericht in geen tijd rijk geworden zijn dankzij Bitcoin Revolution.

Uit een VRT NWS-reportage blijkt dat de oplichters er geen gras over laten groeien. Zodra surfers hun contactgegevens achterlaten op ETC Markets of Bitcoin Revolution, de websites achter de advertenties, worden ze binnen de 2 minuten opgebeld. Slachtoffers worden aan de telefoon overtuigd om enkele honderden euro’s over te schrijven. Wie digitaal minder beslagen is, krijgt persoonlijke assistentie. “Op een gegeven moment namen ze mijn computer over om betalingen in mijn plaats te doen. Pas toen begon ik iets te vermoeden, maar het was al te laat”, vertelt Johny, ex-werknemer van Ford, aan VRT NWS.

Rookgordijn van welwillendheid

De namen van An Lemmens en Natalia Druyts werden dan weer misbruikt om schoonheidsproducten aan te bieden. Uit een Telefacts-reportage, die woensdagavond wordt uitgezonden, blijkt dat consumenten op websites zoals die van Retinol Boost verleid worden om een gratis schoonheidspakket uit te testen. Wie zijn kredietkaartgegevens daarvoor achterlaat, merkt al snel dat er plots een paar honderden euro’s van de rekening verdwijnen. De producten worden in de meeste gevallen wel effectief opgestuurd, maar zijn lang zoveel geld niet waard.

Het opzetten van advertenties voor obscure websites is kinderspel en kost haast niks. Voor 100 euro kan iedereen via Facebook tussen de 13.000 en 36.000 mensen bereiken. De artikels met nepberichten worden geschreven door freelancers. Zij worden op hun beurt betaald per click of per vangst.

“Ik had voor onze zoektocht verwacht dat we uiteindelijk bij een paar nerds op een zolderkamer zouden uitkomen”, vertelt Kenneth Dée van VTM Nieuws. Dat vermoeden bleek fout. “Ons onderzoek leidde ons naar verschillende Europese landen. De oplichterij vertrekt duidelijk vanuit een goed georganiseerd netwerk met postbusbedrijven en stromannen en -vrouwen over het hele continent.”

Ook in Nederland worden burgers misleid met gelijkaardige frauduleuze advertenties. Zo sleept de Nederlandse mediamagnaat John De Mol Facebook voor de rechter. “Het bedrijf heeft een rookgordijn van welwillendheid opgetrokken, maar heeft de door mij gewenste maatregelen niet op tijd en niet op de juiste wijze willen vastleggen”, zegt De Mol in Het Financieele Dagblad. Hij eist onder meer dat Facebook data van de advertentie-afzenders verstrekt en een filter instelt dat alle advertenties met zijn naam erin blokkeert op Facebook en Instagram.

Facebook laat in verschillende media verstaan dat de nepadvertenties absoluut niet op zijn platform thuishoren. Het moet tegelijkertijd toegeven dat het de plaag op zijn platform niet onder controle krijgt. “Hackers passen hun technieken constant aan om zo detectie te ontlopen. We verbeteren onze tools constant, maar merken helaas niet elk geval van fraude op.”

Waakzaam

Wie precies aan de touwtjes trekt, blijft onduidelijk. De fraudeurs zaaien graag verwarring door constant bedrijfsnamen, bestuurders en postbussen te wijzigen. Officiële instanties bijten er hun tanden op stuk. Voor elke website die verwijderd wordt, steken er opnieuw twee de kop op. “Er valt dan ook veel geld te verdienen”, vertelt Dée. Zijn onderzoek wees uit dat een enkel bedrijf een omzet van anderhalf miljoen euro per jaar draaide. “Al is het niet zeker of dat allemaal via online nepadvertenties binnenkwam.”

Wie slachtoffer is van dergelijke fraude kan het best een klacht indienen bij de lokale politie. En wie regelmatig op Facebook en Instagram vertoeft, denkt best drie keer na vooraleer hij of zij op een link klikt met beloftes die te mooi klinken om waar te zijn. Wie toch doorklikt, controleert best een aantal zaken. Check de url van websites op correcte spelling en kijk of het woordje ‘Secure’ zeker in de adresbalk verschijnt. Het is ook geen slechte gewoonte om nieuwe websites even in te geven op de website whois.net. Als de domeinnaam slechts enkele maanden oud is, moeten er alarmbellen afgaan.

“We moeten vermijden dat nepadvertenties de nieuwe phishing mail wordt, een oude online oplicherstechniek die vandaag nog steeds de moeite loont”, besluit Dée.