Pizza is alleen in Italië gezond. En nog negen onderzoeken die onbedoeld komisch zijn

Zo gaat de IgNobelprijs voor de anatomie naar een Frans team “voor het meten van een asymmetrie in scrotumtemperatuur bij naakte en geklede postbodes in Frankrijk”, aldus de plechtige beschrijving van de organisator, het satirische blad Annals of Improbable Research. De IgNobel voor de natuurkunde valt toe aan de wetenschappers die bestudeerden hoe het komt dat de wombat kubusvormige keutels maakt. En het internationale team dat onderzocht hoe lekker het is om ergens te jeuken, krijgt ook een IgNobelprijs – die van de vrede.

Deels Nederlands is de IgNobelprijs voor de economie. De Nijmeegse hoogleraar infectiepreventie Andreas Voss deelt hem met zijn zoon en met een Turkse collega, “voor het testen welk nationaal papiergeld het beste is in het overbrengen van gevaarlijke bacteriën”.

Jeukbeleving

De bekroonde onderzoeken zelf zijn doorgaans overigens volstrekt serieus. Zo probeerden de scrotumonderzoekers te achterhalen in hoeverre kleding en lichaamshouding van invloed zijn op de mannelijke vruchtbaarheid. Het team onderzocht daartoe postbodes en buschauffeurs, omdat die langdurig staan dan wel zitten. En de jeukonderzoekers wilden weten of er verschil in jeukbeleving is tussen onderarm, rug en enkel.

Ook de pizzaonderzoeken die epidemioloog Gallus al vijftien jaar geleden uitvoerde, hebben een ernstige achtergrond. “Pizza is een van de bekendste en meest algemene Italiaanse gerechten”, legt hij uit aan de telefoon. “We vonden het bizar dat er maar beperkte gegevens waren over de associatie tussen pizzaconsumptie en het risico van chronische ziektes. Zeker in een land als Italië, waar men geregeld pizza eet.”

De uitkomst: pizza geeft een wat lager risico op hartinfarct en kanker aan het maagdarmkanaal – maar alleen bij pizza’s die worden bereid en gegeten in Italië. Dat kan komen doordat men daar andere ingrediënten gebruikt, stelt hij. “Maar we denken eerder dat Italiaanse pizza een indicator is van het “Italiaanse dieet”, waarvan bekend is dat het gunstige gezondheidseffecten heeft.” Italianen die pizza eten, eten kennelijk ook meer vis, vers fruit en ander gezonds, terwijl pizza elders juist staat voor een leefstijl vol ongezond fastfoodeten.

Relletje

Saillant is de IgNobelprijs in de psychologie voor de Duitse psycholoog Fritz Strack, “voor de ontdekking dat een pen in de mond houden je aan het glimlachen brengt, wat je gelukkiger maakt – en daarna voor de ontdekking dat dat niet zo is.” Daarachter gaat een wetenschappelijk relletje schuil. Strack meldde dertig jaar geleden dat het omhoog krullen van de mondhoeken al genoeg is om in een vrolijker stemming te raken – wat hij aantoonde door vrijwilligers een pen tussen de tanden te laten klemmen. Maar in 2016 liet een grootscheepse herhaling van zijn experiment door andere onderzoekers geen effect meer zien.

Strack verzette zich en haalde deels gelijk, omdat de herhaling met een camera was gedaan, wat de resultaten kan hebben vertekend. Bij de prijsuitreiking, aan de statige Harvard-universiteit, droeg Strack dan ook een “replicatieballade” voor, waarin hij de draak steekt met herhaalonderzoeken. “A cam caused a sham, producing much spam”, dicht hij: een camera verstoorde de boel, met een hoop troep als gevolg.

De naam van de IgNobelprijs verwijst naar het Engelse woord ignoble, wat zoveel betekent als onwaardig of laaghartig. Niettemin zijn de winnaars blij met de “Oh-Nobelprijs”, zoals Gallus hem noemt. “Waarom zou ik dat niet zijn?”, mailt Strack. “Pure lol!”