Ondanks schandalen staan rechtse partijen op winst bij Oostenrijkse verkiezingen

En weer is hij in Oostenrijk, aan de vooravond van de verkiezingen, het gesprek van de dag: Heinz-Christian Strache, oud-leider van de rechts-populistische Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) en ex-vicekanselier van het land. Hij zou in zijn tijd als voorzitter van de FPÖ partijgelden – meer dan 5000 euro – gebruikt hebben voor persoonlijke doeleinden. Justitie heeft nu, vlak voor de stembusgang van morgen, een onderzoek geopend. Een oud-lijfwacht van Strache is gearresteerd. Die zou mee hebben gewerkt aan het vervalsen van facturen en bonnen.

Zo valt Straches schaduw dus op het laatste moment toch weer over de vervroegde stembusgang, die hij zelf veroorzaakte met weer een ander schandaal: ‘Ibiza-gate’. In mei doken in het geheim gemaakte video-opnamen op die toonden dat Strache in de zomer van 2017, voor de verkiezingen van destijds, in een villa op Ibiza een vermeende Russische oligarche (een actrice die hem in de val lokte) overheidsopdrachten toezegde in ruil voor steun. Door dit schandaal raakte Strache in opspraak. Hij trad af als voorzitter van de FPÖ, waarop de coalitieregering waar de partij deel van uitmaakte ten onder ging. Er kwamen nieuwe verkiezingen.

De vraag is of het jongste schandaal de FPÖ zo vlak voor de stembusgang nog een dreun geeft, of dat het van de partij afglijdt. Dat gebeurde met de meeste schandalen tot dusver, zoals de ophef over het racistische gedicht van een FPÖ-man in Opper-Oostenrijk, waarin migranten ‘ratten’ werden genoemd. Ook de ophef over de Ibiza-video lijkt de partij niet veel schade toe te brengen. De FPÖ stond de afgelopen weken stabiel op rond 20 procent in de peilingen. Dat is weliswaar lager dan de verkiezingsuitslag in 2017, toen de rechts-populisten 26 procent haalden. Maar velen in Oostenrijk hadden verwacht dat Ibiza-gate en Straches vertrek de partij meer zouden beschadigen.

Aanval op de democratie

Strache ontkent de aantijgingen over de fraude met partijgelden. Het zijn volgens hem allemaal “leugens van een crimineel netwerk”, dat hem al jarenlang lastigvalt, schreef hij op Facebook. Ook Straches opvolger als voorzitter van de FPÖ, Norbert Hofer, spreekt in een video op zijn Facebook-account van een “crimineel netwerk”, hetzelfde dat achter de Ibiza-video zou zitten. “Sinds meer dan vijf jaar wordt hier met hoge criminele energie gewerkt, met de intentie om de FPÖ te beschadigen of zelfs te vernietigen.” Dat noemt hij een “aanval op de gehele democratie” in Oostenrijk. Hij kondigde aan de aantijgingen tot in detail te zullen onderzoeken.

Of de kwestie Hofer in de narigheid brengt of niet – het kan zijn tegenspeler, kanselier Sebastian Kurz van de ÖVP, in ieder geval nog meer wind in de zeilen geven. Hij lijkt sowieso al af te stevenen op een ruime overwinning. De christen-democraten staan op 34 procent in de peilingen – dat is drie procent meer dan ze in 2017 nog haalden. Kurz krijgt dus zeer waarschijnlijk het vertrouwen van de Oostenrijkse kiezers om verder te regeren, met een nieuwe coalitie.

Lastige coalitie

De grote vraag wordt alleen met welke. Het smeden van een nieuwe regering zal niet makkelijk worden en ervan afhangen of Kurz opnieuw in zee durft te gaan met de rechts-populisten. Zijn vorige regeerperiode zal hem huiverig hebben gemaakt, al schoof Kurz zelf naar rechts op.

Een samenwerking met de sociaal-democraten (de SPÖ) zal hij aan de andere kant even problematisch vinden. De SPÖ staat in de peilingen op 22 procent en zou daarmee de tweede partij van het land worden, net als in 2017, toen het nipt voor de FPÖ op 27 procent landde. 

Maar Kurz staat inhoudelijk ver van de SPÖ af, wat zich vooral uit bij het thema migratie. Mogelijk zal Kurz een coalitie verkiezen met een aantal kleinere partijen – wat nog een lastige puzzel wordt.