Geen screening: ook studenten van universiteit Chinees leger welkom in ons land

Chinees president Xi Jinping moedigt zijn onderdanen al jaren aan om in het buitenland te studeren. Na enkele jaren lokt China hen dan terug naar huis met financieel interessante talentenprogramma’s. Officieel gaat het om uitwisselingsstudenten, maar in heel Europa zijn er steeds meer vragen of het wel echt om uitwisseling gaat.

In ons land moet de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) voor de goedkeuring van een studenten­visum alleen kijken naar een paar formele voorwaarden. Er is geen echte screening. Het volstaat om te beschikken over een attest van een Belgische onderwijsinstelling, voldoende bestaansmiddelen, een medisch getuigschrift en een blanco strafblad. De Chinese universiteit die de aanvrager uitstuurt, doet er niet toe, hoewel sommige instellingen rechtstreeks onder het Chinese leger vallen.

“Wie aan de voorwaarden van een studentenvisum voldoet, heeft ambtshalve recht op migratie, waardoor we hen niet kunnen weigeren”, zegt de woordvoerder van DVZ. “Op dit moment is het bijvoorbeeld niet onze opdracht om hun diploma te controleren.”

Daardoor weigert DVZ amper aanvragen voor academische migratie uit China. Uit cijfers die De Morgen heeft opgevraagd blijkt dat het aantal visa voor academische migratie vanuit China elk jaar toeneemt. In 2015 ging het nog om 913 aanvragen. Dit jaar kwamen er tot en met augustus al 1.218 aanvragen binnen. De afgeleverde visa volgen dezelfde evolutie. Zowel het aantal aanvragen als positieve beslissingen door DVZ stegen met 33 procent in vijf jaar tijd.

De Belgische universiteiten zien Chinese onderzoekers dan weer graag komen. Chinese studenten en doctorandi hebben geen Vlaamse beurs nodig, maar zijn betaald door het Chinese ministerie van Onderwijs. Het academisch onderzoek is bij ons bovendien gebaseerd op openheid en kennis­uitwisseling. Daarentegen zien westerse onderzoekers die zich verdiepen in Chinese mensenrechtenkwesties zoals Hongkong, Taiwan of de Oeigoeren, soms bijvoorbeeld hun visum voor China geweigerd.

“Er is een probleem van wederkerigheid”, zegt Zsuzsa Anna Ferenczy, onderzoeker aan VUB en adviseur voor het Europees Parlement. “Chinese academici en journalisten hebben rechtstreeks toegang tot onze instellingen, maar omgekeerd hebben Europeanen vaak maar beperkte toegang tot China en bepaalde bibliotheken daar.”

Aan de Brusselse universiteit ULB ervaren onderzoekers intimidatie. De onderzoeksgroep van ULB-professor Vanessa Frangville voert onder andere onderzoek naar de vervolging van Oeigoeren, een moslimminderheid in China. Een medewerker van haar onderzoeksgroep is deze zomer in China twee dagen vastgehouden en ondervraagd. Vanuit de ambassade werd ook een brief verstuurd die de universiteit verzocht om de artikels over Oeigoeren offline te halen. 

Diezelfde maand kwam een Chinese professor onuitgenodigd naar de ULB om er de Chinese doctorandi te spreken. Het blijkt te gaan om Xuan Zhao, professor aan een universiteit in Peking, die gespecialiseerd is in Chinese minderheidsgroepen.