‘De vraag is of De Donder écht voorzitter wil worden’

Hij heeft politici van alle strekkingen geadviseerd, van Steve Stevaert tot Meyrem Almaci (Groen). Maar geen enkele communicatie-expert kent het christendemocratische huis beter dan Jan Callebaut. Hij stuwde Yves Leterme in 2007 naar 800.000 voorkeurstemmen, later begeleidde hij Vlaams minister-president Kris Peeters. En ook nu bij de huidige CD&V-voorzittersverkiezingen zit hij er met zijn neus bovenop. Callebaut gaf uitgebreid zijn visie aan Vincent Van Peteghem, intussen kandidaat-voorzitter, toen die met zijn ‘twaalf apostelen’ de CD&V-verkiezingsnederlaag analyseerde.

Bekijk video: ‘Antwerpse wijken volledig ontvolkt van onze eigen mensen’

Voor een andere kandidaat, Walter De Donder, is hij volgens intimi ‘een klankbord’. De twee wonen op amper twee kilometer van elkaar. “Ik bewonder zijn directe communicatie als burgemeester”, zegt Callebaut. Toch ging De Donder de mist in toen hij het deze week tijdens een lokale bijeenkomst had over integratie. “Er zijn wijken in Antwerpen die volledig ontvolkt zijn van onze mensen”, zei hij daar. Ongezien harde taal voor een CD&V’er.

Heeft u hem dat aangeraden?

Jan Callebaut: “Dit is een uitschuiver, waarvoor ik op geen enkele manier verantwoordelijkheid heb. Let wel, je moet rekening houden met de context, die nu wat is weggevallen. De kandidatuur van Walter De Donder is ontstaan uit een bezorgdheid vanuit het Pajottenland. Vergeet niet: dat is de rechteroever van de Dender. Terwijl de Oost-Vlaamse kant, denk aan Ninove of Denderleeuw, donkerzwart kleurt door de opkomst van het Vlaams Belang, is de overkant fel oranje. In Liedekerke, Affligem en veel andere gemeenten zijn het allemaal CD&V-burgemeesters. Weet ook: Anderlecht en Molenbeek zijn vlakbij. De burgemeesters daar voeren een beleid van dialoog. Dat was volgens mij ook de voornaamste boodschap van De Donder: we moeten met elkaar praten en de problemen niet onder de mat vegen. Al wil ik hier niets goedpraten.”

Het is vooral de term ‘ontvolken’ die choqueert. Theo Francken (N-VA) heeft het over ‘alt-right-taalgebruik’.

“De man is tot zijn vijftiende naar school geweest. Ik zou niet te veel aan tekstexegese doen. Hij heeft daar niet verder bij nagedacht.”

Zulke uitschuivers zijn problematisch voor iemand die partijvoorzitter wil worden. Hij kan zijn kandidatuur bij deze opbergen.

“De vraag is of hij ooit een kans heeft gemaakt. Meer nog: of hij ook écht voorzitter wil worden. Hij is vooral vooruitgeschoven door enkele burgemeesters uit het Pajottenland en Etienne Schouppe (oud-NMBS-baas en voormalig interim-CD&V-voorzitter, RW). Er spreekt een zekere frustratie uit. Ondanks de sterke lokale aanwezigheid werden ze door de partijtop steeds over het hoofd gekeken bij de lijstvorming. Bovendien gaat er intussen niet enkel extra geld naar de gemeenten in de Brusselse Rand, maar ook naar de Denderstreek. De gemeenten tussenin vallen opnieuw tussen twee stoelen. Die verzuchting is legitiem. De voornaamste oproep van De Donder is: praat met ons, laat ons weer meetellen.”

Is dat niet een probleem bij de zes andere kandidaten? Ze willen hun eigen belang in de partij opkrikken, maar gaan niet per se voor het partijbelang.

“Politiek is altijd een welbegrepen eigenbelang. Als je geen ego hebt, kun je maar beter sociaal werk gaan doen. Wat ik wel zie is dat de zeven kandidaten elk een deelproblemen aankaarten dat de malaise bij CD&V zeer raak typeert. Waar zit de jeugd in de partij? Dat is iets wat Sammy Mahdi belichaamt. Zijn er genoeg vrouwen die hun zeg kunnen doen, zoals Katrin Partyka aankaart? Wat met de ondernemers? Zij krijgen gehoor dankzij iemand als Joachim Coens. De Donder strijdt voor het Pajottenland, Raf Terwingen verdedigt de Limburgse belangen.

“De partijleiding heeft zich de voorbije jaren veel te veel opgesloten in G4 (het absolute topoverleg tussen Wouter Beke, Hilde Crevits, Kris Peeters en Koen Geens, RW). Ik heb respect voor Beke als intellectueel, maar heeft niet zo goed begrepen hoe je in dialoog gaat met de basis.”

Er zijn dus zeven fundamentele problemen. Wat zegt dat over de partij?

“Het is net kenmerkend voor het centrum. Er moeten zich nu geen zeven kampen gaan vormen die elkaar naar het leven staan, wel zeven fronten waarrond de dialoog kan worden aangegaan op zoek naar gemeenschappelijke grond. Als dat proces eerlijk en puur gebeurt, en iedereen kan na 6 december nog met elkaar door één deur, dan heb je meteen een politiek comité van zeven dat zegt: this is it. Dit is wat de partij bezig houdt, dit is waar de partij naartoe gaat. In dat opzicht ben ik helemaal niet zo negatief.”

Het viel op dat niemand van de huidige top zich geroepen voelde zich kandidaat te stellen.

“Hilde Crevits kon zowat als enige het bestuurlijke en het volkse tegelijk belichamen. Zij is zowat het oerbeeld van wat de mensen van CD&V verwachten. Een empathische, ervaringsgerichte, bezorgde moeder met de nodige intellectuele bagage. Maar allicht heeft ze voor zichzelf de afweging dat ze meer talent heeft als minister, en niet om een partij van nul af aan op te bouwen. In dat opzicht vond ik de suggestie om Karel Van Eetvelt te lanceren als kandidaat-voorzitter erg interessant. Hij heeft bij Unizo wel bewezen hoe hij een organisatie van onderuit kan opschudden.”

Het valt op dat er dan geen achtste front is gevormd, door een kandidaat die uitdrukkelijk vindt dat CD&V een zwenk naar rechts moet maken. Hendrik Bogaert stelde zich niet kandidaat.

“Hij heeft aangevoeld dat zijn ideeën te weinig draagvlak vinden binnen de partij. Het maakt het centrum ook het centrum. Veel ideeën krijgen een kans, maar als je geen medestanders vindt, dan kun je ze maar beter opbergen.”

In Oostenrijk loonde het bij christendemocraten om naar rechts te leunen. Sebastian Kurz haalt de scores waar CD&V alleen maar van kan dromen.

“En in Denemarken behaalt een socialistische partij succes met behoorlijk rechtse standpunten op het vlak van migratie. Het punt is: zolang je die C van christelijk in je partijnaam hebt staan, word je toch geacht het principe ‘elke mens telt’ te hanteren. Als je daarvan afwijkt, dan ontken je de essentie van je bestaan. Dan word je opgeheven door de alternatieven die er zijn, zoals N-VA. Het rechtse veld is al bezet.”

“Wat je wel ziet is dat er in Vlaanderen een duidelijk tekort aan een degelijk centrumlinks aanbod, waar ruimte is voor zij die sociale rechten verdedigen én zij die voor ondernemerschap zijn. Socialisten hebben het daar laten liggen, Groen en PVDA zijn dan weer argwanend tegen elke vorm van privé-initiatief. Daar zit de unserved audience.”

Waar zitten die kiezers nu dan?

“Ze zwerven. Begin dit jaar hebben we met ons onderzoeksbureau een groot sociologisch onderzoek uitgevoerd, samen met de VRT. Daaruit blijkt dat de verwachtingen van de burger steeds minder overeenkomen met wat de politiek hen aanbiedt. Er is een publiek dat wil meegaan in de snelle evoluties in de maatschappij en op zoek is naar positieve antwoorden daarop. Alleen, er is geen geloofwaardige architect voor handen. Groen is te bestraffend, Open Vld wordt als te onbetrouwbaar ervaren. CD&V was helemaal afwezig. Hun slogan ‘Waar een wij is, is een weg’ was veel te vaag. Niemand wist wat dat concreet betekende.”

De Donder is nochtans heel concreet als hij het had over migratie. Maar hij vergist zich van marsrichting?

“Wat hij juist bedoelde, moet u aan hem vragen. Ik teken zijn campagne niet uit, ik ben niet zijn adviseur. Al hebben we wel gebeld toen bekend werd toen hij kandidaat was. Let wel, ik bewonder De Donder enorm voor zijn werk als burgemeester. Hij is fysiek aanwezig. Hij organiseert regelmatig een wandeling door zijn gemeente. Iedereen mag mee, van welke partij maakt niet uit. Hij zoekt actief de dialoog op. En dát heeft CD&V nodig: weer luisteren naar de verhalen van de basis. Als de partij aan zijn passage dat overhoudt, is zijn kandidatuur waardevol.”