Los jij onze maandagpuzzel op? De moeilijkste puzzel van het jaar

Voor het tweede jaar op rij stelt de Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid (ADIV) een verzameling aartsmoeilijke puzzels voor. Iedereen die wil, mag een kans wagen – maar wees gewaarschuwd: de breinbrekers zijn niet voor beginners.

Hier kan je alle puzzels van dit jaar terugvinden. Deelnemers kunnen hun antwoorden opsturen voor 14 januari 2020. De winnaar (of het winnende team) krijgt “een mooie beloning", klinkt het. 

We willen geen antwoorden verklappen, dus als opwarmer geven we hier één van de puzzels van de vorige editie weer.

Vind de vraag in onderstaande code en geef het antwoord.

OTNMFRSVG  NLTWIQQJL  DJASUBWNV  ARPEKVAAB

QGTINKAAJ  OBXSGRQAM  YTAAJPKAK  MGRQBBIHX

QGJMXXGRZ  AOIYIMQCW  JAKFWEYVI  INYAWNFCM

OMUHPTLRX  FPBLYUZQE  ZTFNPQGCK  DCXKNKVGL

QZNHSCNMD

Het antwoord is Modest, de voornaam van meneer de Burgemeester uit Samson en Gert.

Fanatieke puzzelaars zullen al gemerkt hebben dat er een hint werd gegeven bij de opgave. Onder de letterreeksen vind je een portret van Blaise de Vigenère, een Frans cryptograaf die zijn naam verleent aan het zogenaamde Vigenèrecijfer. 

Het Vigenèrecijfer is een manier om teksten te coderen met behulp van een sleutelwoord en een tabula recta. Zo'n tabel vind je hieronder. 

Dit zou de moeilijkste puzzel van het jaar niet zijn, als het ging om slechts één codering met één sleutelwoord. In dit geval gaat het om meerdere stappen. Begin door de letterreeks (OTNMFRSVG) in de eerste kolom van de opgave te ontcijferen met behulp van de letterreeks ernaast (NLTWIQQJL). Die tweede letterreeks vormt de zogenaamde sleutel.  

Hoe doe je dat precies? Eerst zoek je de sleutelletter op in het horizontale alfabet in de tabula recta, daarna ga je in de tabel recht naar beneden tot je de codeletter tegenkomt. Kijk tot slot in het verticale alfabet welke letter zich op diezelfde rij bevindt: dat is de ontcijferde letter.

In het geval van de eerste twee reeksen is de letter N de sleutelletter. Zoek dus de N in het horizontale alfabet en ga naar beneden tot je de O tegenkomt (de eerste letter van de gecodeerde letterreeks). Ga dan naar links om de corresponderende letter in het verticale alfabet te vinden: de B. 

Doe dat met alle letters en je vindt “Begin hier”. 

Vervolgens neem je die letters (BEGINHIER) en gebruik je de volgende letterreeks (DJASUBWNV) om deze opnieuw te coderen. Dat doe je weer met behulp van de tabula recta. Zoek de letter van het te coderen woord (B) in het verticale alfabet en de letter van het sleutelwoord (D) in het horizontale alfabet. Vind de letter in de tabel die overeenkomt met beide letters (E). 

Doe zo voor alle letterreeksen hetzelfde. De allerlaatste reeks zal je moeten coderen met de allereerste code. 

Dat levert het volgende resultaat op:

Je krijgt dus “Begin hier en ga hiermee verder. Nu komen er willekeurige letters”, gevolgd door willekeurige letterreeksen. Je weet wat je te doen staat: we doen precies hetzelfde met de overgebleven stukjes code.

We lezen “Aan allen die gekomen zijn”. De resterende code verdelen we nu in stukken van 7. 

Je krijgt: “Proficiat”. Vervolgens delen we de code in stukken van 4. 

Blijft over: “Aan allen die niet gekomen zijn”. Nu in stukken van 14. 

Dat resulteert in: “Ook proficiat”. En tot slot in stukken van 3. 

En dan komt de eigenlijke vraag tevoorschijn: “Wie zei dit? Voornaam, personage op tv”

Heb je goed opgelet tijdens de vorige coderingen, dan weet je meteen dat het gaat om de kleurrijke toespraak van de burgemeester in Samson en Gert. Zijn voornaam is Modest. 

Had jij het juist?