Juan Guaidó 1 jaar interim-president in Venezuela: is zijn rol uitgespeeld of kan hij Maduro alsnog opzij schuiven?

Strak in z’n blauwe pak over het hek klimmen om het Venezolaanse parlementsgebouw binnen te raken, maar stranden op zwaarbewapende veiligheidstroepen. De beelden gingen de wereld rond en Juan Guaidó zette zichzelf opnieuw in de kijker.

Dat moet hij geweten hebben, wellicht was deze stunt even goed voorbereid als eerdere spectaculaire acties: een megalomaan benefietconcert in de Colombiaanse grensstad Cúcuta eind maart vorig jaar, een mislukte humanitaire hulpactie en een mislukte poging om het leger te doen overlopen een maand later. Daarna hoorden we niet veel meer van Guaidó. Terwijl verschillende Latijns-Amerikaanse landen in de ban waren van grote straatprotesten, bleef het stil in Venezuela.

Het merendeel van de Venezolaanse bevolking heeft het te druk met overleven en is bang voor repressie. De Verenigde Naties slaan alarm over gewapende groepen die politieke tegenstanders liquideren, zelfs in de volkswijken. Inmiddels zijn er volgens de VN al zo'n 4,5 miljoen Venezolanen op de vlucht sedert 2015.

Om bij Juan Guaidó te blijven: meer dan wie ook slaagde hij er een jaar geleden in om de Venezolaanse oppositie te verenigen, maar de charismatische "Venezolaanse Obama" kwam onder vuur te liggen. Radicale fracties in eigen rangen vinden dat hij een militaire tussenkomst moet forceren om Maduro omver te werpen.

Guaidó zit tussen hamer en aanbeeld, want net die toenadering tot de Verenigde Staten en zijn steun voor hun wurgende sancties zal een groot deel van de publieke opinie hem nooit vergeven. De bedreigingen van de "imperialistische Uncle Sam" waren dan ook een geschenk uit de hemel voor Maduro, die zijn machtspositie kon versterken en de duimschroeven kon aandraaien.

Laten we even recapituleren: op 5 januari 2020 moesten de Venezolaanse parlementsleden een nieuwe voorzitter kiezen. De oppositie is al sinds eind 2015 ruim in de meerderheid en het voorzitterschap gaat elk jaar naar een andere oppositiepartij. Dit jaar was er dus een andere partij dan Guaidó’s "Voluntad Popular" aan zet, maar ondanks de interne verdeeldheid raakte de oppositie het toch eens om Guaidó opnieuw naar voren te schuiven.

Onverwacht werd niet Guaidó, maar een ánder oppositielid, Luis Parra, de nieuwe parlementsvoorzitter van Venezuela. In een tumultueuze zitting, in afwezigheid van Guaidó, wist Parra een meerderheid van de aanwezige parlementsleden achter zich te scharen waarna hij zichzelf uitriep tot voorzitter. Guaidó spreekt van een parlementaire staatsgreep, bedisseld door het Maduro-regime.

Naast tal van ongeregeldheden zou de regering-Maduro duizelingwekkende bedragen hebben betaald om parlementairen om te kopen. Feiten of fictie? Die zijn moeilijk te scheiden in Venezuela omdat de propaganda vanuit verschillende kampen oorverdovend is.

Ook de bewering dat Guaidó niet werd binnengelaten in het parlement is controversieel. Volgens de nieuw verkozen Luis Parra - zelf in opspraak wegens corruptie - wilde niemand Guaidó de toegang tot het parlement verhinderen en zette hij die actie in scène omdat hij onvoldoende stemmen zou halen.

Guaidó wilde zelf het parlement aanvankelijk inderdaad niet binnen. "Iedereen of niemand": we zien en horen het hem zeggen wanneer enkele volksvertegenwoordigers, geschorst door het Hooggerechtshof, niet binnen mogen. Uiteindelijk laat Guaidó zich toch herverkiezen als parlementsvoorzitter, volgens hem met 60 procent van de stemmen, in de gebouwen van een bekende krant.

Het politieke toneel in Venezuela is er dus alleen maar complexer op geworden: naast twee presidenten telt het land nu ook twee parlementsvoorzitters. Drie zelfs, want er is ook nog een ánder parlement, de Grondwetgevende Vergadering of Constituante, die midden 2017 door Maduro in het leven geroepen werd om een nieuwe grondwet te schrijven. Daarbij werd het officiële parlement ook formeel buitenspel gezet.

Maar omdat Maduro er snel bij was om Luis Parra te erkennen als nieuwe parlementsvoorzitter heeft hij nu impliciet ook het parlement in ere hersteld. Opmerkelijk, analyseert ook Rafael Pedemonte, historicus aan de UGent, gespecialiseerd in Latijns-Amerikaanse revoluties: "Maduro zal nu opnieuw rekening moeten houden met het Venezolaanse parlement en dat betekent dat hij stappen terug moet zetten. In plaats van de radicale weg naar de revolutie krijgt het traditionele parlement nu opnieuw gewicht."

Nicolás Maduro wil de socialistische revolutie van zijn voorganger wijlen Hugo Chávez met volle overtuiging verderzetten. "Maduro is een marxistisch-leninistische hardliner die sterk aanleunt bij Cuba, waar hij gevormd is. Het politieke systeem dat hij verder wil uitbouwen is geïnspireerd op het Cubaanse model. Maar die transformatie van Venezuela is vandaag onaanvaardbaar voor een grote meerderheid van de Venezolanen en voor de internationale gemeenschap", legt Pedemonte uit. "In de jaren 50-60 slaagde Cuba daar wél in, in een context van Koude Oorlog."

Cuba is dan ook één van de weinige bondgenoten die Maduro overhoudt in de regio. En niet toevallig brandmerkt de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo Cuba, Nicaragua en Venezuela nu opnieuw als "een driehoek van tirannie op een groot canvas van vrijheid in ons halfrond".

Door de show rond de herverkiezing van Guaidó als parlementsvoorzitter haalt de regering-Maduro bakzeil. Zelfs Argentinië en México, twee centrumlinkse landen in Latijns-Amerika die Guaidó níet erkennen als interim-president, veroordeelden de ongeregeldheden in het Venezolaanse parlement en erkennen Luis Parra niet. Maduro staat nu bijna volledig geïsoleerd in de regio. Want ook Bolivia is zonder Evo Morales niet langer een bondgenoot.

"Maduro heeft Guaidó een nieuwe impuls gegeven: door zijn slachtofferrol heeft hij weer wat aan zichtbaarheid gewonnen, want die was hij kwijt", zegt Rafael Pedemonte. Guaido’s passages in Brussel en Davos mogen dan wel zijn imago opkrikken als interim-president van Venezuela en wellicht kan hij de Europese Unie overtuigen om strengere sancties tegen Venezuela te nemen. Maar zolang president Maduro de steun behoudt van het leger, is er weinig zicht op een machtswissel in Venezuela.

President Maduro heeft nieuwe parlementsverkiezingen aangekondigd dit jaar en de EU en de VN uitgenodigd om toezicht te houden op de verkiezingen. Een datum is nog niet bekend. U kan de video hieronder bekijken.