Einzelgänger Tobias Rathjen laat Duitsland achter in rouw: “Vrees dat dit het begin is”

LEES OOK: Ooggetuigen van schietpartij in Duitsland: “Hij schoot mijn vriend in het hoofd”

Een rustige kerel. Niets vreemd op aan te merken. Zo klinkt het in de schietclub waar Tobias Rathjen (43) lid was.

De man had zijn eigen wapens, dat was geweten. Want hij had een vergunning. Legaal dus.

Met die wapens trok hij woensdagavond omstreeks 22 uur naar de shishabar Midnight in het centrum van Hanau, vlakbij Frankfurt. Het duurde slechts een paar minuten. De aanwezigen in het café kregen amper de tijd om weg te vluchten.

“Ik zag die man binnenkomen. Hij doodde iedereen aan de tafel naast ons”, verklaarde Muhammed B. gisteravond vanop zijn ziekbed. “Daarna kwam hij naar onze groep en schoot hij mijn vriend in het hoofd. Hij schoot ook op mijn andere tafelgenoten. Ik kon nog net wegspringen en mij verstoppen achter een muurtje.”

Na zijn eerste raid kroop Rathjen opnieuw in zijn wagen en reed hij naar een andere waterpijpbar, de Arena Bar, iets verderop. Ook daar: geen moment genade. Vijf mensen werden onmiddellijk doodgeschoten, waarop de radicale schutter naar huis reed. daar bracht hij zijn 72-jarige moeder en daarna zichzelf om. Onder de slachtoffers in de shishabars was een 35-jarige zwangere vrouw.

LEES OOK: Dit zijn de slachtoffers van de schietpartijen in Duitsland: ook zwangere moeder van twee ontsnapte niet

Hollywood

Lang moest de politie niet zoeken naar zijn motieven. Tobias Rathjen - gediplomeerd bedrijfskundige - liet een ronduit warrig manifest van 24 bladzijden achter en een video waarin hij - in perfect Engels - zijn absurde visie op de wereld uiteenzette. Over de noodzaak om bepaalde volkeren te vernietigen. Vooral migranten uit Arabische Landen en Turkije - zoals zijn slachtoffers nu - moeten het ontgelden.

Verder komen er in het manifest tal van radicale complottheorieën naar boven. Over de “geheime diensten” bijvoorbeeld, die in de Verenigde Staten “kinderen mishandelen en vermoorden”.

Over zijn aanslagen rept hij met geen woord. Er valt sowieso geen lijn te trekken in zijn betoog, want evengoed spendeert hij pagina’s over het mislukken in de liefde, Hollywoodfilms en de slechte resultaten van het Duitse nationale voetbalelftal.

Tobias Rathjan - een einzelgänger volgens buren - was niet gekend bij de politie. Na de vondst van zijn extreemrechts manifest is het federaal antiterreurparket ervan overtuigd dat de veertiger handelde uit een daad van racisme. De Duitse bondskanselier Angela Merkel herhaalde dat gisteren: “Het racisme is een vergif en de schuld van veel misdaden in onze samenleving.”

Online wereld

Het manifest van de Duitse aanslagpleger vertoont overeenkomsten met dat van de Noorse massamoordenaar Anders Breivik. Maar ook met dat van de terrorist die een jaar geleden in het Nieuw-Zeelandse Christchurch meer dan vijftig slachtoffers maakte. “Hetzelfde verhaal ook bij de racistische aanslag van Dylann Roof enkele jaren geleden in Amerika. Je ziet daar een constante in”, zegt cultuurwetenschapper Ico Maly (Universiteit Tilburg). “Al die extreemrechtse aanslagen starten in een online wereld met gelijkgezinden. En ik vrees dat we nog maar aan het begin zijn.”

Die “online wereld” bevindt zich onder meer op tal van racistische internetfora waar de ene na de andere complottheorie wordt gelanceerd. Ico Maly: “Er bestaan online ondertussen zoveel niches waarbij bepaalde groepen mensen theorieën vormen of verbintenissen zoeken tussen reeds bestaande complottheorieën. Het probleem is natuurlijk dat veel van de individuen die daarin zitten, elkaar versterken in die waanideeën. Er is ook geen enkele regulatie, er is niemand om in te grijpen, want het zijn allemaal gelijkgezinden. Gelukkig zijn de meeste van die bezoekers nog enigszins rationeel, maar van zodra je met een labiel persoon te maken hebt, kan dat ontsporen.”

Wat aanslagplegers als Rathjen volgens Maly mogelijk ook versterkt, is dat mainstream politici zich tegenwoordig ook luidop uitlaten over “omvolking”, het idee dat de oorspronkelijke bevolking wordt “vervangen” door georganiseerde migratie van andere volkeren. “Dat is een beetje typisch voor deze tijd geworden. Er zijn geen orders nodig voor dat soort mensen. Maar opeens kan het zijn dat een individu zegt: ‘Nu is het genoeg. Nu moet er actie ondernomen worden’.”

Hanau in rouw

Voor de veiligheidsdiensten ligt de uitdaging er nu in om dergelijke fora grondig te screenen naar sporen van terrorisme of aanzetten tot racisme, maar dat is natuurlijk een titanenwerk. De Duitse autoriteiten onderzoeken alvast of Tobias Rathjan daadwerkelijk alleen handelde. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken lijkt het daar wel op.

Duitsland blijft in elk geval achter in rouw. Duizenden mensen kwamen gisteravond in Hanau samen om kaarsen aan te steken en het verdriet om de slachtoffers een plaats te geven.

bekijk ook