Hosni Moebarak, de gevallen "Farao" van Egypte, is overleden

In de loop van zijn presidentschap heeft Moebarak een paar voorzichtige stapjes gezet in de richting van meer democratie maar uiteindelijk is hij steeds teruggevallen op de autoritaire regeerstijl van zijn voorgangers Gamal Abdel Nasser en Anwar Sadat, die, samen met de armoede en een cultuur van corruptie, de Egyptenaren de straat op gedreven heeft om zijn ontslag te eisen.

Vooral het vooruitzicht dat Moebarak zijn zoon Gamal aan het klaarstomen was om hem op te volgen, gaf vele Egyptenaren begin 2011 het gevoel dat ze gevangen zaten in het verleden, zonder een kans op vooruitgang of vernieuwing. Die opstand leidde tot de val van Moebarak. 

Mohammed Hosni al-Sayyid Moebarak wordt geboren op 4 mei 1928 in de Nijldelta, in dezelfde provincie als zijn voorganger Anwar Sadat, in een familie uit de lagere middenklasse. (Lees verder onder de foto).

Hij wordt officier en gevechtspiloot, klimt op in de rangen van het leger en wordt in 1964 hoofd van de Egyptische militaire vertegenwoordiging bij de Sovjet-Unie, waarvan Egypte op dat ogenblik nog een trouwe bondgenoot is. In 1967 wordt hij directeur van de luchtmachtacademie en in 1969 stafchef van de luchtmacht. Die functie maakt hem populair als de Egyptische luchtmacht in het begin van de Oktoberoorlog in 1973 een aantal successen boekt. Het levert Moebarak een promotie tot luchtmaarschalk op en de benoeming tot onderminister van Defensie.

Op 15 april 1975 benoemt Sadat hem tot vicepresident en wordt hij de nummer twee van het land. Hij groeit uit tot de belangrijkste adviseur van Sadat, hervormt de veiligheidsdiensten en steunt Sadat voluit als die de Sovjetunie in de Koude Oorlog als bondgenoot inruilt voor de Verenigde Staten. Hij is nadien de belangrijkste onderhandelaar met Israël. Hij bemiddelt ook in het conflict over de Westelijke Sahara tussen Algerije, Mauritanië en Marokko. Ook als president en voorzitter van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAU) zal hij later vaak een bemiddelende rol spelen in het Midden-Oosten en Afrika.

De onderhandelingen met Israël leiden in 1977 tot het historische bezoek van Sadat aan Israël en monden in 1979 uit in het vredesverdrag en de teruggave van de Sinaï door Israël. Uiteindelijk leiden ze ook tot de moord op Sadat en het presidentschap van Moebarak.

Op 6 oktober 1981 worden president Anwar Sadat en zeven anderen tijdens een militaire parade vermoord door islamitische militanten die gekant zijn tegen de vrede met Israël. Moebarak, die naast Sadat op de tribune zit, raakt enkel licht gewond aan zijn hand en de volgende dag duidt het parlement hem aan als enige kandidaat voor het presidentschap. Zeven dagen later wordt dat bevestigd in een referendum met 98,5 procent van de stemmen.

Moebarak mist echter het charisma van zijn voorgangers, de grote Arabische nationalist Gamal Abdel Nasser en de vredestichter Sadat. In het begin van zijn ambtsperiode zien zowel veel Egyptenaren als het Westen in hem een geruststellende factor van stabiliteit, wat hem een zekere populariteit bezorgt. Gaandeweg gaat hij zich echter steeds meer afstandelijk gedragen en worden zijn publieke optredens zorgvuldig voorbereid en geregisseerd. Internationaal zet Moebarak het vredesproces met Israël door, ondanks verzet van de rest van de Arabische wereld. Tien jaar lang stond Egypte door dat verdrag geïsoleerd in de Arabische wereld, maar in 1989 werd dat opgeheven, een grote triomf voor Moebarak. 

Intussen worstelde Moebarak constant met de problemen die veel landen in de Arabische wereld teisteren: economische stilstand, een verstikkende corruptie, het Israëlisch-Palestijnse conflict en het intomen van de militante islamisten, ten koste van de individuele vrijheid en de mensenrechten. "Het is een erg zware job", zegt hij ooit tegen een tv-journalist. "Al wat ik schijn te doen, is wakker worden met problemen en gaan slapen met problemen."

Onmiddellijk na de moord op zijn voorganger treedt Moebarak hard op tegen de radicale moslims, wiens kracht men onderschat had. Hij voert opnieuw de noodtoestand in die sinds 1967 van kracht was, en die slechts 18 maanden voor de moord op Sadat was opgeheven. Door de noodwetten worden de bevoegdheden van de politie enorm uitgebreid,  politieke activiteiten en andere grondwettelijke rechten worden fel beperkt en censuur wordt gelegaliseerd.

De regering heeft het recht om mensen lange tijd vast te zetten zonder opgave van een reden en minstens 17.000 mensen zitten in de gevangenis als gevolg van de noodwetten. Sommige schattingen spreken zelfs over 30.000 politieke gevangenen. In de jaren 90 volgt een tweede golf van repressie tegen de militante moslims na aanslagen op toeristische trekpleisters.

Ook Moebarak zelf wordt het doelwit van aanslagen. Volgens de BBC heeft hij niet minder dan zes aanslagen overleefd waaronder een moordpoging met onder meer gifgas in Ethiopië.

Na het referendum waarin zijn opvolging van Sadat werd goedgekeurd, volgen er nog drie referenda, in 1987, 1993 en 1999. Telkens krijgt de vraag of de president nog een ambtstermijn mag aanblijven een overweldigende meerderheid ja-stemmen. Zijn Nationaal Democratische Partij (NDP) regeert almachtig over Egypte, al laat ze andere partijen toe.

In 2005 verandert hij het geweer even van schouder en laat hij het parlement de grondwet aanpassen, zodat er een verkiezing kan gehouden worden met meerdere kandidaten. Hij stelt zich kandidaat en wordt ook verkozen. Waarnemers spreken over grootschalige fraude en intimidatie en in de daaropvolgende parlementsverkiezingen doet de oppositie het lang niet slecht. (Lees verder onder de foto).

De reactie van Moebarak laat niet lang op zich wachten: de aangekondigde lokale verkiezingen worden afgelast en Ayman Nur, de belangrijkste seculiere oppositiekandidaat, en verschillende leiders van de Moslimbroeders worden opgepakt en gevangen gezet.

De repressie, corruptie, armoede en het  voorbeeld van Tunesië, waar president Ben Ali het land uitvlucht na protesten, steken ook in Egypte het vuur aan de lont. Als het protest losbarst in Egypte, benoemt Moebarak eindelijk een vicepresident, iets wat hij volgens de grondwet verplicht is, maar al 30 jaar had nagelaten. Het wordt niet zijn zoon Gamal, zijn gedoodverfde opvolger, maar wel het gewezen hoofd van de inlichtingendiensten Omar Suleiman.

Het doet het protest echter niet afnemen en na acht dagen van massaal protest tegen zijn regime kondigt Moebarak aan dat hij zich geen kandidaat meer zal stellen bij de volgende presidentsverkiezingen in september. De manifestanten lachen die aankondiging weg en doen ze af als onvoldoende. Moebarak moet opstappen voor de manifestanten, zoveel is duidelijk. 11 februari 2011 wordt uiteindelijk de historische "dag van het vertrek".

De legerleiding neemt vervolgens het bewind over, in afwachting van nieuwe verkiezingen. Moebarak trekt zich terug in zijn buitenverblijf in de badplaats Sharm el Sheikh. Maar veel rust vindt hij er niet. De militaire machthebbers plaatsen de ex-president en zijn familie onder huisarrest. Intussen komen er steeds meer berichten dat zijn gezondheidstoestand achteruitgaat. (Lees verder onder de foto).

Midden april 2012 wordt Moebarak opgenomen in het ziekenhuis nadat hij een hartaanval gekregen had tijdens een ondervraging. Zijn wankele gezondheid weerhoudt de autoriteiten er niet van om de voorbereidingen te treffen voor een proces.

Kort daarop staat de eens zo machtige "Farao" terecht voor het opdracht geven tot het doden van zo'n 900 demonstranten. Hij riskeert de doodstraf maar krijgt uiteindelijk levenslang. De rechtbank hield rekening met de slechte gezondheidstoestand van Moebarak bij de veroordeling.

Het proces heeft de Egyptenaren mateloos geboeid en de beelden van Moebarak die op een brancard in een kooi van tralies en prikkeldraad lag tijdens zijn proces (grote foto), zijn in het collectieve geheugen gebrand. Het is de eerste keer dat een Arabische leider door zijn eigen volk berecht wordt. Tegen Moebarak, zijn zonen Gamal en Alaa, en een voortvluchtige vriend van de familie, loopt nog een apart proces wegens corruptie.

Sinds 2015 zijn de meeste aanklachten en veroordelingen tegen Moebarak opnieuw ingetrokken. Eerst kwamen zijn zoons en in 2017 hijzelf vrij. Toevallig of niet kwam die meer soepele houding van het gerecht nadat in 2013 president en Moslimbroeder Mohammed al-Mursi werd afgezet door zijn stafchef en huidig president Abdel Fattah al-Sisi. Het stalen regime van Sisi lijkt wel op de restauratie van dat van Moebarak, maar dan in een jongere vorm. Net als Moebarak komt al-Sisi uit het leger en duldt hij weinig of geen tegenspraak en zeker niet van de Moslimbroeders die vervolgd worden. 

Veroordeling Hosni Moebarak uit "Het Journaal" van 09/05/2015:

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":