HET DEBAT. Zijn de maatregelen tegen het coronavirus overdreven?

“Je hebt twee periodes”, zegt viroloog Marc Van Ranst. “Je hebt een periode nu, waarin nog veel onbekenden zijn. Je moet beslissingen nemen op basis van weinig informatie en probeert in eer en geweten - en dat doen alle virologen - zo goed mogelijk een advies te geven. Dan heb je een tweede periode: een fase binnen een aantal maanden waarin alles voorbij zal zijn. Iedereen kan kritiek geven op de maatregelen. Dat is natuurlijk makkelijk wanneer alles voor de volle honderd procent gekend zal zijn. Ik wil benadrukken dat het om een nieuw virus gaat. Dat betekent onder meer dat het niet uit de media is weg te slaan. Het is ook nieuw in die zin dat we niet alle eigenschappen van het virus kennen.”

“Er zijn een aantal redenen om dit allemaal zeer ernstig te nemen. Het coronavirus is nu zo wereldwijd verspreid dat we van een pandemie kunnen spreken. Het virus blijkt iets dodelijker te zijn dan griep. Bovendien heeft niemand in de wereld antistoffen tegen dit virus. Behalve de mensen die intussen behandeld werden en genezen werden verklaard. Bij griep zijn er altijd wel mensen die het hebben meegemaakt. Ze hebben antistoffen en gaan niet altijd symptomen vertonen. De symptomen zijn trouwens dezelfde als bij een gewone seizoensgroep: hoge koorts en hoesten. Daarnaast hebben we geen vaccin tegen dit virus. Tegen griep hebben we dit wel. Het zal snel anderhalf jaar duren vooraleer een vaccin is getest en op grote schaal kan worden geproduceerd en verdeeld. En tot slot bestaan er geen anti-virale middelen. Er zijn verschillende kandidaat-medicijnen die waarschijnlijk een werking gaan hebben, maar het gaat even duren om dat uit te zoeken”, licht Van Ranst toe. 

“Je kan maar één beslissing nemen: we gaan ons hierop voorbereiden. De kans dat je een fout maakt door te zeggen dat je er niets aan zal doen, is groot. Het risico dat je door niets te doen een nefaste beslissing neemt, is veel groter dan wanneer je binnen drie maanden bijvoorbeeld kan zeggen dat het niet meer dan een verkoudheid was. De mensen die zijn doodgaan, zijn wel echt dood. Iedereen in de geneeskunde probeert zoveel mogelijk onheil op gezondheidsvlak te voorkomen.”

“Ik kan alleen afgaan op wat medische experts vertellen, en die zeggen allemaal dat dit coronavirus niet veel dodelijker is dan de griepsoorten die we al kennen”, zegt Noels aan onze redactie. “Net zoals die griepsoorten, doodt het vooral oudere, zwakkere mensen. Dat gebeurt helaas elk jaar, ook in ons land. We doen er alles aan om zo veel mogelijk doden te vermijden, maar we leggen onze economie daar niet voor stil. Dorpen van de wereld afsluiten, zoals in Italië, of steden zoals in China, dat doen we niet bij andere griepvirussen. Dat zijn maatregelen die je verwacht bij een ziekte die zo dodelijk is als ebola.” 

“Mij doet het denken aan een autobestuurder die op de snelweg keihard op zijn rem duwt om een of ander onheil te voorkomen, maar op die manier een file veroorzaakt waar tien minuten later een vrachtwagen op inrijdt met doden tot gevolg”, gaat Noels verder. “Ik snap perfect dat de medische wereld liever té voorzichtig is, maar ik vraag me wel af of de medische wetenschap in staat is om alle gevolgen van haar beslissingen in te schatten. Ik heb niet de indruk dat er voldoende met economen is overlegd om te berekenen wat de kostprijs van deze ingrijpende maatregelen zijn. En dan heb ik het niet alleen over de financiële kostprijs, maar nog meer over de gezondheid van de mensen. Een economie die slecht draait, leidt net zo goed tot ziekte en dood. In China lijkt het mij niet ondenkbaar dat er ondervoeding, tekort aan medicatie en armoede ontstaat, met alle lichamelijke en psychische gevolgen van dien.” 

Noels roept medici en economen op om samen een gulden middenweg te zoeken. “Ik denk dat je vooral heel hard moet sensibiliseren: mensen leren hoe ze zich beschermen, welke hygiënische voorzorgen ze in acht moeten nemen, welke spelregels ze moeten volgen. Maar daarover wil ik mij eigenlijk niet uitspreken, dat is aan de medische wereld.”

“We kunnen spreken voor de Belgische situatie. Hier blijven we tot nu toe heel nuchter. Als we maatregelen nemen, zullen ze zeer proportioneel zijn. De situatie in China kun je niet vergelijken met de toekomstige situatie in Europa. Wuhan was het centrum van de uitbraak van het coronavirus. Het bestond nergens anders. De Chinezen zeiden: ‘We gaan een lockdown doen van het hele gebied’. Dat was drastisch. Je zat toen in een periode waarin we weinig wisten over het virus. En niet te vergeten, het was ook een lokale uitbraak op dat moment. Een gebied in quarantaine zetten kan dan een enorme impact hebben. Als ze erin geslaagd waren om het virus daar te houden, zouden we er nu niet meer over spreken. Was die beslissing overdreven? Dat is moeilijk te zeggen. Het was een Chinese aanpak die je kan verdedigen vanuit het idee dat het aanvankelijk een lokale uitbraak was.”

“Nu zitten we in een Europese context. In Italië worden een aantal gemeenten in quarantaine geplaatst. Ik ben niet geheel overtuigd of het om de meest efficiënte beslissing gaat. Maar het is natuurlijk aan de Italiaanse overheid om dat te beoordelen. We krijgen daar maar een deel van te zien. In België is het geen standaard procedure om dorpen of firma’s in quarantaine te plaatsen. Dat moet heel duidelijk zijn. We gaan proportioneel te werk en doen wat we al aangekondigd hebben: verdachte gevallen worden getest. Als ze positief getest worden op het coronavirus, dan worden ze bij bij ernstige symptomen opgenomen in het ziekenhuis. Als het gaat om milde symptomen, kunnen ze zelfs thuisblijven als ze minimaal of geen contact hebben met andere mensen.”

“Als we een positief geval vinden in een bedrijf of een school, dan gaan we niet meteen over op quarantaine. Het moet proportioneel zijn. We doen dat ook in onze communicatie en in de opgestelde procedures. We proberen niet al te drastisch te reageren en moeten vooral goed controleren. In eerste instantie proberen we het virus buiten te houden of het toch zo lang mogelijk uit te stellen. Dat hangt af van de evolutie in andere landen. Mocht het coronavirus echt beginnen opduiken in België, dan moeten we op een gegeven moment aanvaarden dat het ook bij ons circuleert. In dat geval moeten we proberen om de gevolgen van het virus te reduceren. Dat doe je door risicogroepen te beschermen en door gericht richtlijnen te maken of bepaalde instructies te geven. Je moet ook zorgen dat onze ziekenhuizen optimaal klaarstaan - en dat staan ze al - zodat patiënten goed behandeld kunnen worden. Voorlopig zitten we nog altijd in een fase waarin we het virus proberen buiten te houden.”

Pierre Van Damme, vaccinatie-expert aan Universiteit Antwerpen, vindt dat de maatregelen tegen het coronavirus herbekeken moeten worden. “De eerste vier à zes weken moet je zo’n virus goed in de gaten houden. Eerst weet je niet hoe besmettelijk en gevaarlijk het is. Maar op een bepaald moment moet je ook kunnen beslissen om maatregelen wat terug te draaien. Dat moment is met het coronavirus, of Covid-19 zoals het ondertussen heet, zeker bereikt: de maatregelen zijn ondertussen erger dan het virus zelf. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft geen specifieke reis- of handelsrestricties opgelegd. Er zijn landen die zware maatregelen nemen: ze sluiten hun grenzen, er worden vluchten afgeschaft, de handel wordt beperkt. Dat soort geopolitieke en economische consequenties zijn momenteel volledig buiten proportie.”

“De WHO vraagt geen enkel land om de grenzen te sluiten. Toch gebeurt dat. De collateral damage die daarvan het gevolg is, begint op te lopen: zo zijn er grondstoffen voor bepaalde medicijnen die niet meer uit China naar West-Europa worden gevoerd. Ook de uitvoer van bepaalde auto-onderdelen is stilgevallen.” Van Damme vindt niet dat er in eerste instantie van een mug een olifant werd gemaakt. “Maar nu gaat het toch een beetje die richting uit”, klinkt het. Van Damme noemt de voorbije weken “een goede oefening voor de wereldwijde samenwerking”. “We zijn goed voorbereid op de uitbraak van een nieuw virus, dat is duidelijk. Alleen moeten we leren om tijdig de sociale en economische schade te beperken”, besluit hij. 

In dit dossier hebben we de belangrijkste vragen en achtergrondinformatie over het virus voor u gebundeld.