‘Eigenlijk zijn wij het laboratorium van Europa’: hoe het coronavirus Italië stevig in de greep blijft houden

De meest besmette plek in Europa en de tweede ter wereld, na China. Die twijfelachtige eer komt Italië te beurt. In amper 24 uur kwamen er in het hele land 133  doden bij. Lombardije, in het noorden ingesloten door de Alpen en in het zuiden door de rivier de Po, zag het dodentol zondagavond het sterkst stijgen: het ging plus 113, van 154 naar 267 overledenen. 5,7 procent van het aantal besmette mensen stierf al in Italië. Dat is meer dan dubbel zoveel als in andere landen. In China bijvoorbeeld bedroeg het sterftecijfer de eerste weken 3,8 procent.

Geen enkel ander land ligt vandaag zo onder een vergrootglas. Iedereen kijkt met grote ogen toe hoe Italië een epidemie aanpakt die geen grenzen kent, en iedereen heeft zo zijn eigen verklaring waarom het land zo hard getroffen wordt. “We zitten epidemiologisch een tweetal weken voor op de rest”, probeert professor volksgezondheid Paolo Bonanni (universiteit van Firenze) zijn landgenoten te kalmeren. Italië speelt dus “een voortrekkersrol”. Hij is er zeker van dat andere Europese landen zullen volgen. “Ze kunnen veel opsteken van de maatregelen die wij nemen. Eigenlijk zijn wij het laboratorium van Europa.”

‘Een land vol oude mensen’

Vaststaat dat Italië veel senioren telt voor wie het virus gevaarlijker is. Van de 61 miljoen inwoners is bijna 23 procent ouder dan 65 jaar, of ruim 13 miljoen Italianen. Enkel in Japan is er een nog grotere vergrijzing. De meerderheid (7,3 miljoen) woont bovendien in het noorden, waar het virus al dagen woedt. Lombardije, epicentrum van de uitbraak, huisvest zelfs de meeste 65-plussers. Het zijn er 2,2 miljoen. 

“Italië is een land vol oude mensen”, zegt ook de Italiaanse professor Massimo Galli, hoofd infectieziekten in het ziekenhuis van Milaan. “Dat moet de reden zijn waarom we hier meer zwaardere gevallen zien.” Het gros van de sterfgevallen is inderdaad ouder dan 80. Zondag stierven ook veertien patiënten tussen 60 en 69 jaar, maar zij waren verzwakt door eerdere ziektes.

“Het aandeel ouderen in Italië is inderdaad groter dan in elk ander Europees land", zegt demograaf Patrick Deboosere (VUB). “Dat komt onder meer door een grote uittocht en een geboortecijfer dat al jaren daalt. Maar er zijn geen spectaculaire verschillen met andere westerse landen. Ook Duitsland telt bijna 22 procent 65-plussers. België telt er 20 procent. Die uitbraak had zich dus evengoed hier kunnen voordoen.” Toch zijn in ons land amper 239 mensen besmet en viel er nog geen dode. 

Italiaanse gezondheidszorg

Loopt Italië dan misschien achter op het vlak van gezondheidszorg? “Ook niet", zegt Deboosere. “Zeker het noorden hoeft niet onder te doen voor de rest van Europa. Er zijn voldoende ziekenhuizen en sommige ervan zijn wereldvermaard zoals die in Milaan. Er huizen topdokters met naam en faam, er is wetenschappelijke innovatie. 

Het is mogelijk dat sommige plaatselijke ziekenhuizen met problemen kampen, maar de Italiaanse gezondheidszorg zit op hetzelfde niveau als die in België.” Ze wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zelfs geroemd als de op een na beste ter wereld, na Frankrijk, en met de gezondheid van de Italianen is het uitstekend gesteld – het land heeft een van de hoogste levensverwachtingen (82,5 jaar).

‘Superbesmetter’

“De epidemie was al te sterk verspreid, en lijkt te laat onder controle gebracht”, ziet Deboosere daarom als belangrijkste reden. Dat is ook wat de Italiaanse professor Massimo Galli nu aangeeft: “We merkten het vuur pas op toen de eerste verdieping al in brand stond.” Want hoewel Italië een van de eerste landen wereldwijd was die het vliegverkeer van en naar China stopzette en Chinezen ging viseren, liep er al twee weken een eigen landgenoot rond die het virus stilletjes aan verspreidde. 

Hij werd in het ziekenhuis van Codogno, niet ver van Milaan, tot twee keer toe naar huis gestuurd ondanks symptomen die erop wezen dat er iets ernstigs mis was. De eerste 90 Italiaanse besmettingen zouden via hem zijn verspreid.

De Italiaanse premier Giuseppe Conte benadrukt dan weer dat er in Italië gewoon veel meer is getest dan in om het even welk ander land. Zo zijn er al 30.000 swabs afgenomen, ook bij mensen zonder symptomen. Dat doet België niet.