Afscheid van dokter Dirk Van Duppen, tedere communist: ‘Als ik mijn leven mocht herdoen, deed ik exact hetzelfde’

“Ik heb nergens spijt van”, zei Dirk Van Duppen op het einde van het afscheidsinterview dat we eind januari van hem afnamen. “Als ik mijn leven mocht herdoen, deed ik exact hetzelfde.” We zaten in de sobere woonkamer van zijn eenvoudige rijhuis in Deurne. Hij was fel vermagerd en bijna kaal, maar zijn zachte stem klonk krachtig en zijn geest was lucide. “Stilaan raak ik met het einde verzoend.” Zijn vrouw Lieve Seuntjens, ook PVDA-dokter, luisterde stil mee. De schouw stond vol kaarten van patiënten, sympathisanten én politieke tegenstanders. “Bart De Wever schreef samen met het schepencollege een heel schoon kaartje”, grijnsde de man die in de Antwerpse OCMW-raad jarenlang keihard strijd voerde tegen waterafsluitingen van gezinnen in armoede. “OCMW-voorzitter Fons Duchateau ontkende eerst dat er in Antwerpen dertig keer meer waterkranen werden dichtgedraaid dan in andere steden. Tot hij begin 2018 plots het licht zag en er voortaan bijna geen gezinnen meer werden afgesloten.”

Er stond een wiegje voor als hun pasgeboren eerste kleinkind Louis op bezoek was. Op tafel lag Van Duppens voorgoed laatste boek, Zo verliep de tijd die mij toegemeten was, waarin hij na het doodvonnis van de terminale pancreaskanker de balans van zijn bestaan had gemaakt. “Het is ook bedoeld voor mijn kleinkind dat ik nooit zal zien opgroeien.”

AMADA

Dirk Van Duppen werd geboren op 2 augustus 1956 als derde van vier broers. Hij groeide op in het Kempische dorp Gierle. Zijn vader Louis was een onderwijzer met losse handen. De geweld verafschuwende Van Duppen omschreef zijn jeugd onomwonden als jaren van terreur. “Tegenover zijn kleinkinderen was vader dan weer een heel lieve opa.” Toch voelde hij geen rancune. “Op mijn vijftiende hield het slaan op. Hij haalde naar mij uit, ik duwde hem weg en hij viel. Na dat incident heeft vader ons nooit meer aangeraakt. Hij veranderde en er kwam respect.”

Dat respect was er ook voor het politieke pad dat de jonge Dirk Van Duppen koos: hij werd communist en sloot zich aan bij AMADA, Alle Macht aan de Arbeiders, de voorganger van de PVDA. Hij volgde het spoor van zijn oudste broer Jan. “Ik was geïnspireerd door Kris Merckx met zijn Geneeskunde voor het Volk (GVHV)-groepspraktijk in Hoboken. Samen met Jan besloot ik geneeskunde te studeren.” Dirk bleef communist, maar broer Jan omarmde later de oerconservatieve ideeën van de Britse psychiater Theodore Dalrymple. Dat zorgde voor hoogoplopende spanningen. “Die broederruzie was niet slim van mij”, besefte Dirk. “Op haar sterfbed vroeg onze moeder om het bij te leggen.”

Kiwimodel

In de jaren 80 en 90 drukte de PVDA onder impuls van toenmalig voorzitter Ludo Martens het stalinisme aan de borst. Martens ging op vriendenbezoek in Noord-Korea en publiceerde Een andere kijk op Stalin, waarin hij de ‘grote zuiveringen’ van de dictator met de mantel der liefde bedekte. Al die jaren bleef Van Duppen trouw partijlid. “De repressie onder Stalin was misdadig”, gaf hij nu grif toe. “Sommigen gingen er in 2008 niet mee akkoord dat de PVDA definitief afscheid van Stalin nam. Ze zijn uit de partij gezet. We hebben geleerd dat we moeten stoppen met het dogmatisch kopiëren van buitenlandse voorbeelden.”

Van Duppen werkte samen met zijn vrouw in de Deurnse GVHV-praktijk De Bres. Hij richtte ook samen met zijn vrouw Geneeskunde voor de Derde Wereld op, inmiddels herdoopt in Viva Salud. Hij vond dat de PVDA meer aandacht aan de noden van gewone mensen moest besteden en minder aan ideologische scherpslijperij. Hij stond zo aan de wieg van het huidige succes. “In 2004 verscheen mijn boek De cholesteroloorlog, een aanklacht tegen de geldhonger van de farma-industrie. Het boek sloeg in als een bom. Het ACV en het ziekenfonds CM steunden mij, wat toen heel bijzonder was. Want de PVDA werd beschouwd als een sektaire communistische club. Maar nu betoogden die grote katholieke organisaties met ons en ze organiseerden zelfs mee een petitie voor het kiwimodel dat ik propageerde.” Van Duppen haalde zijn mosterd in Nieuw-Zeeland, waar openbare aanbestedingen voor geneesmiddelen georganiseerd worden. “Dat model zorgde ervoor dat de medicijnen er tot 90 procent goedkoper waren dan bij ons.”

De groepspraktijken van GVHV werden jarenlang verketterd en vervolgd door de Orde van Geneesheren. Tot in juni vorig jaar de Orde op haar stappen terugkeerde. “Mijn laatste wapenfeit”, noemde Dirk Van Duppen dat. “Ex-Orde-voorzitter Michel Bafort las mijn afscheidsinterview in Humo en stuurde me een pakkende mail. Hij schreef dat ik de geneeskunde in dit land menselijker heb gemaakt. Dat was speciaal, want het conflict met de Orde was veertig jaar oud.”

Van Duppen was tot het einde een overtuigd marxist. “Op mijn kamer hing een affiche met een uitspraak van Don Helder Camara, bevrijdingstheoloog en aartsbisschop van Brazilië: ‘Als ik de armen eten geef ben ik een heilige. Vraag ik waarom ze arm zijn, dan ben ik een communist.’ Dat is voor mij de essentie.”