De vijf boeken die het leven van sportjournalist Filip Joos hebben veranderd

In de tas van Filip Joos zit altijd een boek, ook als hij naar voetbalwedstrijden gaat: “Ik heb heel m’n leven gelezen en zal dat blijven doen. Lezen kan overal, altijd. Thuis in de tuin, als de kinderen op school zijn, tijdens een gestolen uur overdag en zéker ’s avonds voor het slapengaan. Al merk ik dat ik ouder word, omdat ik nu sneller in slaap val tijdens het lezen in bed.”

“Het feit dát je veel leest, zorgt ervoor dat je een ander leven leidt. Je krijgt een bepaalde bagage mee, maar het is niet zo dat ik in een boek een leidraad ga vinden over hoe ik moet leven. Bespaar me de lessen van de Braziliaanse schrijver Paulo Coelho”, lacht Joos.

De vijf boeken hieronder zijn toch stuk voor stuk belangrijk, al had de lijst gerust langer mogen zijn. “Ik durf mijn boekenkast niet meer aankijken, uit schrik voor boze auteurs. Boos, omdat ik ze niet geselecteerd heb.”

“Mijn mama was een van de weinige abonnees van het satirische weekblad “De zwijger”. Toen ik in het derde middelbaar een zware hersenschudding opliep tijdens het voetballen moest ik twee maanden revalideren. In mijn donkere kamer lagen toen een paar exemplaren van “De zwijger”, opgericht door Johan Anthierens. Af en toe las ik, hoewel dat niet mocht van de dokter. Zo ben ik enorme fan geworden.”

Anthierens verwoordt in “Tricolore tranen” perfect de gedachten van de jonge Filip Joos, die niet snapt waarom de massa zo samentroept na de dood van koning Boudewijn: “Toen ben ik heel veel van Anthierens beginnen herlezen. De bloemlezing “Leve mij” is manna voor mij. “Door het gaas van mannenwimpers worden vrouwen dag en nacht bespied”, dat zijn iconische zinnen van een taalvirtuoos. Een voorbeeld voor journalisten.”

“Ik heb in een eerder interview mijn liefde voor Anthierens al eens beleden, en nadien lag er in mijn stambistro ineens een pakje voor mij. Dat bleek van iemand die heel dicht bij Anthierens stond en contact zocht. Die man is ondertussen een vriend geworden. Op die manier heeft literatuur mijn leven toch wel veranderd.”

Filip Joos studeerde af als vertaler Frans-Italiaans, in de hoop literair vertaler te worden. “Op een zolderkamer, met schaars licht, Italiaanse boeken vertalen naar het Nederlands, dat leek me fantastisch”, vertelt Joos enthousiast. “In Firenze kocht ik na m’n studies “Oceano mare”, een boek van een opkomend schrijver, onbekend in Vlaanderen. Maanden heb ik dat zelf zitten vertalen, en toen kwam ik in de Fnac en lag daar ineens “Oceaan van een zee”, uitgegeven door De Geus en vertaald door Manon Smits. Ik zag water branden.”

“Op zich pleitte het voor mij dat ik tijdens het lezen besefte dat dit boek het vertalen waard was, zo praat ik het voor mezelf goed, maar het blijft een domper. Toen ben ik toch maar een “normale” job gaan zoeken, zo ben ik in een ander leven gerold.”

“Ik heb wel nog eens een tekst van Alessandro Baricco vertaald voor De Standaard, over Federer. Ik vertaal nog altijd ontzettend graag, maar ik ben ergens wel blij dat het zo is gelopen. Dus ik ben Manon Smits dankbaar, uiteindelijk. Ik koester nog altijd grote bewondering voor vertalers én voor Baricco. Elk boek van hem dat uitkomt is goud voor mij.”

Geen Italianen meer in de selectie, Filip Joos probeert het evenwicht te bewaren. In het Nederlands kan het werk van A.F.Th. van der Heijden hem erg bekoren. “Advocaat van de hanen” is het vierde deel uit de omvangrijke cyclus “De tandeloze tijd”, maar is ook apart te lezen.

“Vaak besef je niet wat er de eerste 10, 15 jaar van je leven eigenlijk gebeurt in de wereld. Ik ben van 1973, “De tandeloze tijd” behelst net die periode en je krijgt daardoor een inkijk in het leven van toen. De krakers in Amsterdam, de flower powerbeweging, de ontzuiling, … Het zit hier allemaal in, in een fantastisch proza.” 

“Het is geschiedschrijving, maar dan in weergaloze romans. Je leeft mee, maar leert tegelijk heel veel over die tijd. Het helpt ook dat van der Heijden een enorme liefhebber is van Italië, waar een deel van de cyclus zich afspeelt. Voor mij was het thuiskomen, ik heb echt alles van hem. Soms is het wachten en vloeken, omdat het weer anderhalf jaar duurt voor een al aangekondigd deel verschijnt.”

De autobiografische roman "Tonio" – over de dood van z’n zoon – is het bekendst bij het grote publiek, maar die roman vindt Joos net een minder werk. “Het is nog altijd duizelingwekkend veel beter dan wat veel andere auteurs kunnen schrijven, maar het zou jammer zijn als dat het enige boek is dat je van hem leest.” 

“Als ik één boek zou moeten kiezen dat me écht van m’n sokken heeft geblazen qua leesplezier, dan is het “De bekentenissen van Barney”. Dit is de Perfecte Roman, met een plot, een fenomenale hoofdfiguur en een geweldig idee.”

De bekentenissen waarvan sprake in de titel zijn de (fictieve) memoires van een overleden televisieproducent, aangevuld door z’n zoon. “Daardoor krijg je meteen een geweldig spel tussen vader en zoon, via voetnoten”, vervolgt Filip Joos. “Barney, de hoofdpersoon, lijkt wel een Canadese versie van Johan Anthierens. Het is mijn geliefkoosde personage uit de wereldliteratuur.”

“De roman werd een gigantisch succes, ook in Italië bijvoorbeeld, maar bij ons is het boek tussen de mazen van het net gevallen. Bizar. De verfilming met Dustin Hoffman is ook goed, maar het boek blijft vele malen beter.”

Zadie Smith publiceerde haar debuut “Witte tanden” op haar 25e. “Als je dat kan schrijven op die leeftijd, dan ben je een supertalent. Dit is een geweldig boek over vriendschap en over Londen, die smeltkroes van culturen. Een roman die heel veel op scherp stelt. Als je meer wil weten over het identiteitsvraagstuk dat vandaag zoveel mensen bezighoudt, dan kan je beter “Witte tanden” lezen dan politieke traktaten.”

“Haar later werk is ook echt sterk. Alles wat in “Witte tanden” staat, zit ook in haar volgende boeken. Ze heeft hier haar hele ziel ingelegd, dat vind ik alleen maar positief.”

“Mijn zus (radiopresentatrice Ruth Joos, red.) heeft Zadie Smith al geïnterviewd, ik durf zoiets niet. Ik heb een paar keer de kans gehad om Alessandro Baricco te interviewen en ik weiger, ik ben niet bij machte om dat te doen. Nu lees ik echt puur voor het plezier en dat gevoel wil ik niet kwijt”, besluit Joos. “Dat is het gevaar als je van een hobby een beroep maakt. Ik let daarvoor op: ik dwing mezelf te blijven beseffen hoe leuk voetbal wel niet is.”