75 jaar na nucleaire ramp: overlevenden spreken over leed, angst en wreedheid in Hiroshima en Nagasaki

Slachtoffers die de aanval overleefden, genaamd “hibakusha”, hadden acute verwondingen zoals brandwonden en waren blind. Maar ook op lange termijn steken psychologische problemen en gezondheidsproblemen de kop op zoals kanker, misvormingen bij de geboorte en genetische afwijkingen. In de Japanse havenstad Hiroshima liepen de cijfers voor kanker op tot bijna twee derde onder de overlevenden, in Nagasaki was dat voor iets meer dan de helft (56 procent). Ook het milieu kreeg rake klappen: grote delen van het land werden onbewoonbaar en voedsel kon niet meer geproduceerd worden in deze gebieden.

De VS maakten met de nieuwe bom in drie dagen tijd een einde aan het leven van naar schatting 215.000 mensen en aan de Tweede Wereldoorlog. Na de atoombommen op Hiroshima op 6 augustus 1945 en op 9 augustus op Nagasaki legde het Japanse keizerrijk de wapens neer. 

Na de oorlog stierven nog eens honderdduizenden aan onder meer stralingsziekten. De 88-jarige Terumi Tanaka en de 92-jarige Lee Jong-keun overleefden het en vertellen hun verhaal over het moment en de gruwelijke nasleep.

Terumi was 13 jaar toen een oorlogsvliegtuig uit de Verenigde Staten op 9 augustus 1945 een atoombom op de Japanse stad Nagasaki dropte. De jongeman zat thuis op het moment van de aanval en wist meteen, toen zijn omgeving verblindend helderwit werd, dat de enorme knal niet afkomstig was van een van de luchtaanvallen was die hij eerder meegemaakt had, maar van iets groter.

“Ik voelde dat het iets verschrikkelijks was. Ik rende naar beneden, dook weg, bedekte mijn oren en sloot mijn ogen”, gaat hij van start. “Toen verloor ik het bewustzijn”. Op slechts een 3-tal kilometer van het epicentrum, overleefde Tanaka op miraculeuze wijze de aanval, net als zijn moeder en twee zussen. De grootvader, oom en tante van de jongeman hadden minder geluk. Zijn vader was enkele jaren voor de ramp al aan een ziekte gestorven. 

Drie dagen nadat de bom van zo’n 4.500 kg, genaamd “Fat Boy” op de stad neerkwam, ging Terumi op zoek naar familieleden. 

(lees verder onder de foto)

Pas toen drong de immense impact van de ramp tot hem door. Gebouwen in de stad waren gereduceerd tot puinhopen van metaal en stof, een uitgestrekt stuk land was volledig weggevaagd en overal zag hij lichamen en slachtoffers die er erg aan toe waren. Zijn grootvader was er een van: Terumi depte met een zakdoek de mond van zijn grootvader die met zijn laatste krachten om water schreeuwde, tevergeefs, dat was hun laatste moment samen.

Al meer dan 50 jaar lang vertelt Terumi zijn levensverhaal en ijvert hij voor een nucleaire ontwapening, in de hoop dat zijn ervaring als getuige en overlevende van een van de weinige twee atoombommen die ooit in een conflict werden gebruikt, een einde zal maken aan hun potentiële gebruik.

“Ik maak me zorgen dat, nu veel van de overlevenden overleden zijn, de ramp in de vergetelheid zal raken en dat mensen niet zullen weten wat we meegemaakt hebben”, sluit hij af.

De 92-jarige Lee droeg maar liefst 70 jaar zijn geheim mee als overlevende van de ramp, zelfs zijn eigen vrouw had er geen weet van. Getekend letterlijk door de littekens die hij heeft, doet hij zijn verhaal. 

De toen 16-jarige Lee, uit de tweede generatie Koreanen geboren in Japan, wil de levensverhalen van overlevenden levendig houden door ze te vertellen aan jonge mensen. “Overlevenden zullen er binnen twee decennia niet meer zijn, maar de verhalen moeten doorverteld worden”, ging hij van start. 

Zo’n 20.000 Koreaanse inwoners in Hiroshima lieten het leven na de nucleaire ramp. In de stad werkten duizenden Koreanen, onder andere in de mijnen. 

Op 6 augustus 1945 staarde Lee naar de blauwe hemel die plots verkleurde in gele en oranje tinten. Lee had verschillende brandwonden op het aangezicht en in de nek, waarvan hij vier maanden moest herstellen.

Toen hij nadien terugkeerde naar zijn werk, besliste hij om niets te vertellen aan zijn collega’s. Dat zou alleen maar voor meer problemen zorgen, aangezien hij toen zijn Koreaanse identiteit wilde verbergen. De jonge Lee ging door het leven onder een Japanse naam “Masaichi Egawa” tot acht jaar geleden, toen hij zijn verhaal naar buiten bracht: “Om mijn verhaal te vertellen, moest ik uitleggen waarom Koreanen in Japan leefden na een bewogen geschiedenis tussen beide landen. Nu heb ik niks meer om te verbergen”, sluit hij af.

Op de herdenking voor de Koreaanse slachtoffers, legde Lee bloemen als eerbetoon: “Ik vraag jongeren om nooit te vergeten wat er gebeurd is. Om het leed, de tragedie en de wreedheid van de oorlog met nucleaire wapens te begrijpen en zodat nucleaire wapens uit de wereld worden verbannen”. 

De oorspronkelijk geplande plechtigheid in het Hiroshima Vredesgedenkpark is flink ingekrompen. De 11.500 stoelen die er aanvankelijk voor gepland waren, zijn teruggebracht tot 880 zitplaatsen voor geselecteerde genodigden onder wie overlevenden en nabestaanden. 

De plechtigheid vangt zoals elk jaar aan op het tijdstip dat de atoombom viel, donderdag 08.15 uur (01.15 uur Belgische tijd). 

Hiroshima is herrezen als ‘Stad van Vrede’ en de jaarlijkse herdenking is doorgaans ook een dag van oproepen alle kernwapens uit te bannen. Dat doel is nog ver weg. Er liggen nog steeds naar schatting zeker 13.000 kernkoppen als wapenonderdeel van strijdmachten over de hele wereld opgeslagen.

Lees ook: 

Ex-militair klapt uit de biecht: “Mijn job? Atoombommen onder straaljagers hangen”(+)

Zestien en postbode toen atoombom Nagasaki trof: moedige activist (88) is sinds gisteren niet meer, maar zijn verhaal blijft