Steeds minder plastic afval wordt gerecycleerd: hoe komt dat?

In olie en gas zitten de bouwstenen voor kunststoffen. Door de coronacrisis is de prijs van olie en gas sterk gezakt. Gevolg: voor scheikundige bedrijven is het interessanter geworden om van nieuwe grondstoffen plastics te maken in plaats van gerecycleerde plastics te gebruiken. 

Hoe groot het probleem is, wordt duidelijk bij het recyclagebedrijf Van Werven. Dit bedrijf heeft onlangs een stuk polder moeten huren omdat het zelf 4.500 ton recyclaat niet meer kon stockeren (zie foto).

Maar welke plastics zijn dat dan? "Vooral harde kunststoffen die bijvoorbeeld in tuinmeubelen, buizen, vaten en tientallen andere producten zitten", vertelt Peter Brughmans van het recyclagebedrijf Van Werven.  “We zouden het afvalplastic in principe ook kunnen doorleveren aan verbrandingsovens en niet recycleren. Maar dat druist in tegen onze bedrijfsfilosofie, namelijk van afval opnieuw een hoogwaardige grondstof maken.” 

Sinds de coronacrisis is de vraag naar fossiele brandstoffen sterk achteruit gegaan. De prijzen van olie en gas kelderden en het werd goedkoper om er kunststoffen mee te maken.

Volgens Essenscia, de industriefederatie van de chemie en de kunststoffen, gaat het om een tijdelijke schommeling. De prijs is ondertussen opnieuw gestegen tot het niveau van 2016. “Door de coronacrisis is ook de vraag naar bepaalde types kunststoffen sterk gedaald. De auto-industrie, de luchtvaart en de bouw hebben lang stil gelegen. Ook dat verklaart natuurlijk waarom er minder gerecycleerde kunststoffen als grondstof werden aangekocht,” verduidelijkt woordvoerder Gert Verreth.

Maar is de lage olieprijs de enige boosdoener? Volgens Peter Laureys, die ook een recyclagebedrijf heeft, is dat te kort door de bocht. Hij merkte dat ook al vóór de coronacrisis het minder goed ging op de recyclagemarkt. Ook de lage prijzen van de zogenoemde "virgin" plastics, plastics op basis van nieuwe grondstoffen, spelen een rol.

In de Verenigde Staten zijn chemische bedrijven massaal kunststoffen gaan produceren op basis van het lokale schaliegas. Dat gas wordt uit gesteente gewonnen en is daarom wat duurder voor de gewone energiemarkt. Maar voor de scheikundige industrie is het interessant.

"Het is goedkoper om kunststoffen te maken met schaliegas dan met aardolie," stelt Laureys,  "en daardoor zijn er steeds meer van die goedkope virgin plastics op de markt gekomen. Gevolg: de vraag naar gerecycleerde plastics daalt. Dat is dubbel jammer want het ontginnen van schaliegas en –olie is zeer vervuilend. Dat komt omdat er methaan ontsnapt en omdat er chemicaliën in de bodem worden geïnjecteerd. Bovendien verkwist je een primaire grondstof in plaats van gebruikte plastics te recycleren.”

Europa vraag nu aan de lidstaten een extra bijdrage om de ergste gevolgen van de coronacrisis op te vangen.  Elke lidstaat moet tachtig cent betalen per kilogram kunststofverpakkingsafval dat niet gerecycleerd wordt, wegwerpverpakkingen. Ons land moet 140 miljoen euro bijleggen. Elk land mag ook zelf bepalen hoe het het bedrag zal financieren. Dat kan via bijkomende heffingen, maar door de economische crisis hebben landen zoals Frankrijk en Luxemburg al aangegeven om dat niet te doen.

Denuo, de federatie van 300 Belgische afval-en recyclagebedrijven , samen goed voor 14.000 werknemers, noemt het een gemiste kans. De maatregel is vaag. Lidstaten mógen zo’n toeslag vragen, ze zijn niet verplicht. Bovendien vinden ze 80 cent per kilo verpakking  te weinig. Om een kilo verpakkingsplastic te verzamelen heb je al heel wat wikkels nodig. De heffing van hooguit een paar eurocenten per verpakking reken je zo door aan de consument. Dus er zit geen aansporing in om anders te produceren. Bovendien gaat het geld niet naar de sector of naar initiatieven om plastic afval te verminderen. 

Ook Essenscia betreurt de vaagheid van de maatregel. De federatie vreest vooral dat de invulling sterk zal verschillen per lidstaat. Dat zou de Europese eengemaakte markt verstoren, wat nadelig is voor een exportgerichte economie zoals de Belgische. “Als België ervoor zou kiezen wél heffingen in te voeren, verhoogt ook het risico dat consumenten hun aankopen nog meer online of net over de grens zullen doen. Ook dat is in de huidige economische situatie niet wenselijk”, stelt woordvoerder Gert Verreth.

Vorig jaar liet een Panoreportage nog zien hoe afval massaal naar Turkije wordt geëxporteerd wanneer het iets te duur wordt om ze zelf te verwerken. Maar zo lang dat dat blijft gebeuren, zien recyclagebedrijven nuttige grondstoffen aan hun neus voorbijgaan. Het is zeker geen stimulans om meer te gaan investeren.

De huidige situatie is onhoudbaar meent Denuo. De federatie vraagt om maatregelen die het gebruik van recyclaat bevorderen. Dat kan door het gebruik van een minimum hoeveelheid gerecycleerde plastics te verplichten. “Europa heeft dat al gedaan met de petflessen. Tegen 2025 moeten die voor een kwart uit gerecycleerd materiaal bestaan. Vlaanderen heeft een gelijkaardige verplichting ingevoerd voor de productie van huisvuilzakken”, stelt directeur Stany Vaes van Denuo, “Je kan ook nieuwe grondstoffen verbieden of het gebruik ervan duurder maken.”

Essenscia is alvast bereid om met de recyclagesector te praten, zegt Gert Verreth: “We delen hetzelfde doel. Daarvoor moeten we nog drempels overwinnen op het vlak van productdesign, wetgeving en recyclagetechnieken. Alleen door samen te werken kunnen we tot oplossingen komen.”

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":