Eén jaar na de brand in Bilzen: ‘Bijzonder ontstemd dat er geen vooruitgang wordt geboekt’

“Dat sommige mensen bijna aan het applaudisseren waren toen de brandweer het gebouw aan het blussen was, dat was echt heftig schrikken.” Burgemeester Johan Sauwens (van de lokale lijst Trots op Bilzen) wordt niet graag herinnerd aan wat er zich exact een jaar geleden in zijn gemeente afspeelde. In de nacht van 10 november 2019 slaan plots de vlammen in het dak van de Ark van Noé, een voormalig bejaardentehuis in Grote-Spouwen dat vanaf december als asielcentrum zou gaan dienen.

“Plots viel alle schroom weg”, zegt Sauwens. Vooral de reacties op sociale media wekten over het hele land consternatie op: van “goed gedaan” over “eindelijk iemand die het heft in eigen handen neemt” tot “enkel een paar weken te vroeg”. Op één filmpje, opgenomen terwijl de brand aan het woeden was, klonk zelfs de boodschap: “Let it fucking burn, man. Vieze vuil’ bruin’ kippen. Laat de hele nest maar afbranden.” 

De brand was aangestoken, zo bevestigde de politie al snel. Speurders troffen meerdere jerrycans en sporen van een inbraak aan, op de bovenverdieping stonden vensters open zodat de brand kon aanwakkeren en de branddetectoren werden door de daders verwijderd. Daardoor kwam er geen automatisch brandsignaal. Eén jaar na datum zijn de daders echter nog steeds niet bekend.

Volgens de burgemeester is de rust onder de inwoners van zijn gemeente al even teruggekeerd – “Zij hebben vandaag andere zaken aan hun hoofd” – maar op de gemeenteraad blijft het een wekelijks terugkerend verhaal. “N-VA en vooral Vlaams Belang blijven bepaalde geruchten oprakelen.” Hij verwijst onder meer naar het gerucht dat de eigenaars zélf de brand aangestoken zouden hebben, iets wat al snel ontkracht werd.

Voorpost Limburg

Wie heeft het dan wel gedaan? Sauwens is “bijzonder ontstemd” over de gerechtelijke gang van zaken. “Wij verwonderen ons erover dat, na alle maatschappelijke beroering, het onderzoek geen vooruitgang lijkt te boeken. Wij eisen maximale inspanningen, want in het antivreemdelingenverhaal is hier een hele sterke grens overschreden.”

De gemeente Bilzen stelde zich eind vorig jaar burgerlijke partij om wat druk op de ketel te zetten. Volgens advocaat Mark Huygen is een verzoek tot inzage al tweemaal geweigerd door de onderzoeksrechter. “Eén jaar na datum zou er toch duidelijkheid moeten komen.”

Het parket van Limburg verzekert dat de zaak prioriteit heeft, en dat zowel de lokale politie als de federale gerechtelijke politie het dossier opvolgen. “Het idee dat er geen vooruitgang wordt geboekt, is ook niet correct”, zegt parketwoordvoerder Dorien Vanderheiden. “Het is wel zo dat er op dit moment nog steeds geen concrete verdachte in beeld is, wat het onderzoek bemoeilijkt.” Vanavond wordt in het VTM-programma Faroek een oproep gedaan naar nieuwe getuigen.

Na de feiten dook vaak de naam van de 59-jarige E.M op, een man die die onlangs nog in de aandacht kwam met zijn pick-uptruck met nazisymbolen op een manifestatie van Vlaams Belang. In de weken voor de brand leidde hij als kringleider van Voorpost Limburg wekenlang de protesten tegen het nieuwe asielcentrum. Op zijn Facebook-profiel schreef E.M. in de nacht van de brand: “Het feestje kan beginnen. De bbq is aan.” Voorpost Limburg werd snel nadien ontbonden. Het parket wil niet kwijt of de organisatie of E.M een rol spelen in het dossier.

Ark van Noé

Intussen moet de gemeente dus verder zonder antwoorden. En zonder een nieuw dak voor de Ark van Noé. Eerst was het wachten tot februari vooraleer het het gebouw asbestvrij verklaard was. Het doel was toen om in juni aan de herstelwerken te beginnen, maar vandaag zijn die nog steeds niet aangevat, vernemen we via Rode Kruis Vlaanderen. De organisatie zou het asielcentrum uitbaten en stelt dat die opvangcapaciteit nog steeds welkom is.

Of het centrum ooit nog als asielcentrum zal dienen, is onduidelijk. De eigenaar van het gebouw, Jan Noé, was niet bereikbaar voor commentaar. Volgens staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) ligt die piste alvast open. “Indien uit gesprekken met het lokaal bestuur en de eigenaar blijkt dat het nog steeds haalbaar is om een asielcentrum te openen, kan dat.”

Het totale kostenplaatje van de renovatie na de brand zal daar wellicht een grote rol in spelen, veel meer dan de symboolwaarde. Toch valt die hier niet te ontkennen. Sauwens vreest: “Door het asielcentrum weg te nemen, geef je gelijk aan de brandstichters.” Mahdi maakt zich sterk dat “brandstokers het beleid niet bepalen”.

“Wat in Bilzen gebeurde mag niet opnieuw gebeuren”, aldus Mahdi, die erkent dat de communicatie van Fedasil naar lokale besturen en buurtbewoners over een mogelijk asielcentrum veel vroeger en beter moet gebeuren. Hij wil ook een charter van ‘best practices’ laten opstellen, na een bevraging bij de burgemeesters.

Die intenties lijken Sauwens niet meteen moed te geven. “Wij zijn geen vragende partij om dit debat te heropenen. Er moet niet veel gebeuren om de boel weer te doen ontaarden, de mensen van Voorpost en Vlaams Belang hebben hun vlaggen wellicht al klaarliggen.”