‘Ik had niet gedacht dat ik hier al opnieuw zou zitten’: Sophie Wilmès over haar gevecht tegen corona

'Hoe gaat het met u?' Het is de vraag die we aan Sophie Wilmès (45) willen stellen, maar ze is ons te snel af. Meer dan vijf weken vocht de liberale vicepremier tegen corona. Het virus is verslagen, maar niet uit lijf en leden verdwenen. Ze oogt breekbaarder dan anders. Ze praat zachter dan anders. Ze klinkt vermoeider dan anders. Maar als we het over haar laatste daad als eerste minister hebben, de versoepelingen van die fameuze 23 september, balt ze de vuisten.

Eerst en vooral: hoe gaat het met ú?

"Beter, dank u. U weet dat ik niet graag praat over mijn privéleven. Maar ik begrijp dat ik door mijn functie wel een beetje moet vertellen wat ik meemaakte."

Hoe heeft u het virus ervaren?

"Als je je zo slecht voelt, kan je niet aan reflectie doen. Je kan alleen eten, kijken of je geneest en dat is het. Je slaapt en je laat je door anderen verzorgen. Ik heb acht dagen op intensieve zorg gelegen, ik was bij bewustzijn, maar ik zag de dagen niet passeren. Het was bijzonder onaangenaam. Ik ben me ervan bewust dat veel mannen en vrouwen zich in een veel slechtere situatie bevinden. (slikt even) Maar het was toch surrealistisch dat ik maandag kon terugkeren naar mijn kantoor."

Omdat u schrik had niet terug te kunnen keren?

"(stil) Na gesprekken met mijn artsen had ik inderdaad schrik dat dat niet zo snel mogelijk zou zijn. Ik was 5,5 weken out, dat is me nog nooit overkomen. Maar ik ben tenminste terug. Al voel ik me nog niet 100%. Op sommige momenten schommelt dat rond de 60%. Wanneer mensen over het virus spreken en vertellen hoe diep het er inhakt, dan is dat absoluut niet gespeeld. Op dit moment zetten we alles op alles opdat mensen zouden overleven. Maar later moeten we oog hebben voor de sporen die het virus bij de overlevers achterliet."

Wat dacht u toen u besmet werd? Hoe ironisch, de coronapremier krijgt corona?

"Ik dacht: hoe kan dat? Ik volg alle maatregelen zo nauwkeurig. Ik heb bij mijn collega-ministers zelfs de reputatie zeer strikt in de leer te zijn. Maar de realiteit is dat wie je ook bent, man of vrouw, premier of niet, wij allemaal onze sterktes en zwaktes hebben. Er was geen reden dat ik, ondanks al mijn voorzorgen, niet kon worden besmet."

Heeft het uw visie op hoe we de crisis moeten bestieren veranderd?

"Neen. Ik ben nog altijd overtuigd dat wanneer je forse maatregelen treft om de bevolking te beschermen, je ook naar de emotionele en psychologische aspecten moet kijken. Het is niet omdat ik nu zelf ziek ben geweest dat ik dat minder belangrijk vind. Als je zes maanden enkel en alleen op corona werkt, eindig je toch met een vrij compleet idee van wat de crisis inhoudt."

Uw laatste versoepeling op 23 september wordt nochtans wel gezien als hét moment dat de tweede golf vaart gaf.

"(fel) Ik ga u daar met de feiten op antwoorden, want iedereen analyseert zich rijk. Sinds het begin van de crisis volgden we de rapporten van de experts. Men heeft mij zelfs verweten te veel naar hen te luisteren, maar goed. Ik geloof nog altijd dat we een objectieve analyse nodig hebben om politieke beslissingen te kunnen nemen. Die 23ste september was dat ook het geval. Er waren ook geen versoepelingen zoals men verkondi..."

Excuseer, maar we mochten opeens wel meer mensen zien, terwijl de cijfers stegen.

"Dat klopt, en dat beslisten we op basis van een rapport van de adviesgroep Celeval. We bevonden ons in code geel en daar staan 1 tot 5 nauwe contacten tegenover. Bij code oranje zijn het 0 tot 3 nauwe contacten, bij code rood 0 tot 1 nauw contact. Voor de duidelijkheid: de strategie van die codes volgt de nieuwe regering nu ook. We bevonden ons in oktober in code rood, dat zijn 0 tot 1 nauwe contacten."

"Ik begrijp de kritiek niet goed, eerlijk gezegd. De regering volgde niet alleen de Celeval, we waren zelfs nog strikter dan de experts adviseerden. In september waren de regels in België het strengst van heel Europa. De bezetting op intensieve zorg was even hoog als in juli, toen we nog 15 mensen mochten zien. Ja, de vooruitzichten waren slechter, maar er stonden veel evaluaties gepland. Het is u allicht ook niet ontgaan dat de tweede golf heel Europa overspoelde?"

U wijst naar dat rapport van de Celeval, maar u wijzigde de samenstelling waardoor er minder virologen in zetelden. En die virologen gingen wel in zwijgstaking uit onvrede.

"In die groep zetelde een twintigtal personen, van wie veel meer exacte wetenschappers dan andere. En heel wat virologen hebben het rapport van eind september ondertekend. Wat ik zag, is dat een aantal mensen zich na het akkoord niet solidair opstelde. Ik ben niet het type dat daar ruzie over maakt, dat is hun goed recht. Maar ik stel het wel vast."

U heeft dus geen spijt van uw beslissingen in september? Alexander De Croo en Hilde Crevits sloegen wel mea culpa.

“Ik heb geen spijt over de beslissing, wel over hoe de situatie is uitgedraaid. De afbouwstrategie gebeurde in fases, van mei tot juni, volgens het advies van de experten, en zonder dat het virus zich weer harder ging verspreiden. In september hebben we ook het advies van de experten gevolgd. Het was niet bedoeld als een versoepeling. Maar als mensen dat zo begrepen hebben, dan hebben we iets fout gedaan."

Hoe kijkt u naar uw volledige parcours als coronapremier?

"Je moet het verleden niet analyseren met de kennis van vandaag. Tenzij om niet dezelfde fouten te begaan. Maar ik heb nog geen kans gehad om terug te kijken: ik bestreed corona, vormde mee een regering en toen werd ik ziek. Ik zal nog wel een persoonlijke analyse maken. Maar dat moet je doen met de nodige afstand."

We moeten enkel terugkijken om fouten te vermijden, zegt u. Dat lijkt me nu toch van belang. Als de regering nu weer versoepelt, stoot ze zich opnieuw aan dezelfde steen.

"Regardez. Als premier vond ik de verklaringen van Jan en alleman voor een Overlegcomité bijzonder problematisch, net als de weinig solidaire houding na een gemeenschappelijke beslissing. Ik schaar me achter de collectieve beslissing die vanavond (gisteren, red.) wordt genomen."

Dat is mooi, maar uw voorzitter Georges-Louis Bouchez en collega-minister David Clarinval verkondigden wel hun eisen. Het heropenen van de winkels is zelfs een kwestie van leven en dood.

"Ja, dat is sterke taal. Maar het heropenen van de winkels vertrekt niet vanuit een economische visie, net van een menselijke visie. Veel zelfstandigen zien hun levensproject ten onder gaan. Er zijn mensen die zich van het leven hebben beroofd uit pure wanhoop. Onderschat niet hoezeer zo'n sluiting er financieel en emotioneel inhakt. Ik begrijp het pleidooi van mijn partijgenoten dus zeer goed."

Wie niet? Maar een derde zware golf zal er nog dieper inhakken.

"Ten eerste: ik denk niet dat iedereen zo goed begrijpt wat het betekent om je levenswerk in duigen te zien vallen. Ten tweede: uiteraard moeten we een derde golf vermijden. We moeten extreem voorzichtig blijven. De gezondheid van de burgers komt op de eerste plaats, maar dan wel de gezondheid in de brede zin. In België sterven mensen niet alleen aan Covid-19. En er zijn ook veel mensen met mentale problemen. Wat ik absoluut niet wil, is dat we de problemen tegenover elkaar afwegen. We moeten kijken naar het algemeen belang."

Was u graag premier gebleven?

"Als premier word je gevraagd, dat vraag je zelf niet. Ik was er niet mee bezig. Veel mensen geloven dat politici bezig zijn met hun imago en dat ze een groot ego hebben. Er zullen er zo wel enkelen zijn, maar ik zit zo alleszins niet in elkaar. (lacht) Intussen ben ik minister van Buitenlandse Zaken en dat matcht goed met mijn persoonlijkheid. Ik heb een genuanceerde visie en dat is nodig in de diplomatieke wereld. Ik weet niet wat daarna komt. Maar wat zeker is, is dat ik mij zal blijven inzetten voor de gemeenschap."

Tot slot: hoe zal u Kerstmis vieren?

"Volgens de regels. (lacht)”