Nachtmerrie afgewend, maar ook u gaat de brexit waarschijnlijk voelen. Vijf vragen en antwoorden

Wat staat er in het akkoord?

Officieel waren de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk al gescheiden. Maar de boedelscheiding moest nog worden geregeld. Op 31 december loopt de deadline af. Als er tegen dan geen handelsakkoord op tafel lag, was de ‘no-dealbrexit’ een feit. Dat zou een nachtmerrie zijn geweest voor België. Weinig Europese economieën zijn zo verstrengeld met de Britse als de onze.

De inzet is enorm. Zonder handelsakkoord zou er elk jaar 1,6 miljard euro op de export naar het eiland moeten worden betaald en 0,6 miljard op de import. Er zouden ruim 40.000 Belgische jobs verloren gaan. Vooral de provincie West-Vlaanderen, die veel tapijten en koekjes uitvoert naar het Verenigd Koninkrijk, zou zwaar getroffen worden.

“Dit doemscenario is gelukkig afgewend. Er komen uiteindelijk geen invoerheffingen en taksen”, zegt professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent). “Maar er komen wel douanecontroles. Dat betekent: meer paperassen, meer tijdverlies en dus ook hogere kosten. De handel zal niet meer zo vlot verlopen als de voorbije decennia.”

Wat zijn de gevolgen voor ons land?

Onze bedrijven krijgen de garantie dat hun Britse concurrenten zich aan de Europese regels zullen houden als ze met de EU handel drijven. Die eerlijke concurrentie is cruciaal. Zo wordt het onmogelijk om Amerikaans hormonenvlees of goedkope Chinese producten die niet aan de Europese normen voldoen via het Verenigd Koninkrijk bij ons op de markt te brengen.

Door de plotse douanecontroles is de kans wel groot dat er vanaf januari aan de grenzen wachtrijen ontstaan. “In het begin zullen niet alle firma’s de douanepapieren correct invullen. Bovendien lijkt de Britse douane onvoldoende voorbereid op de nieuwe situatie”, zegt Vos. Vlaams minister van Economie Hilde Crevits (CD&V) wil aan de grensovergang met Frankrijk experimenteren met een zogenaamde green lane, een verbindingsroute met minimale douaneverplichtingen.

De werkgevers reageren voorzichtig opgelucht. “De economische impact van de brexit blijft groot, maar wel minder groot dan als er geen akkoord zou zijn”, zegt Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van Voka. Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en technologiefederatie Agoria spreken van een kerstcadeau. Ze waarschuwen wel dat de overheid financiële steun moet voorzien. Anders zijn faillissementen onvermijdelijk.

Komt die steun er?

Ja. De Europese Unie heeft een steunfonds van 5 miljard euro voorzien voor de regio’s en sectoren die het zwaarst door de brexit worden getroffen. Een verdeelsleutel is er nog niet afgesproken, maar het lijdt weinig twijfel dat België een deel van de koek zal opstrijken. Samen met Ierland en Nederland is ons land zwaar getroffen. “Dit fonds verzacht de landing in de nieuwe situatie”, zegt premier Alexander De Croo (Open Vld).

Op Vlaams niveau ijvert Crevits ervoor zwaar getroffen streken, zoals haar West-Vlaamse heimat, als ‘ontwrichte zone’ te erkennen. Werkgevers die in deze streken nieuwe jobs creëren, moeten dan twee jaar lang een kwart minder roerende voorheffing betalen. Voorts kunnen getroffen kmo’s een subsidie aanvragen tot 50.000 euro en komt er een ‘brexit-helpdesk’ om met douane- en verblijfspapieren te helpen.

Verandert er ook iets voor reizigers?

Jawel. Vanaf 1 oktober 2021 heb je een internationaal paspoort nodig om vanuit ons land naar het Verenigd Koninkrijk te reizen. Tot nu toe volstond een gewone identiteitskaart. Wie er langer wil blijven, zal ook een visum nodig hebben. Er komt verder een nieuw migratiesysteem waarbij je moet aantonen dat je een jobaanbieding hebt en dat je degelijk zal worden betaald.

Voor studenten is er extra slecht nieuws: de Britten stappen uit het Erasmus-uitwisselingsprogramma. In ruil maken ze werk van een eigen wereldwijd ‘Turing-uitwisselingsprogramma’, genaamd naar de Britse computerpionier Alan Turing. In de praktijk zullen Britse en Belgische universiteiten onderling uitwisselingstrajecten moeten onderhandelen. Maar qua omvang zal het nieuwe programma nooit aan Erasmus kunnen tippen, meent Vlaams onderwijsminister Ben Weyts (N-VA). “Dat is een spijtige zaak voor de honderden Vlaamse jongeren die elk jaar het Kanaal oversteken, maar ook voor de Britse jongeren die nu moeilijker toegang krijgen tot onze topuniversiteiten.”

En de vissers?

Zij kunnen nog zeker 5,5 jaar blijven vissen in Britse wateren, wat belangrijk is. De helft van onze ‘Belgische’ vis komt uit die gebieden. Het gaat vooral om tong, rog, zeeduivel en pladijs. Dat er straks in de zone dicht bij de Britse kust nog steeds mag worden gevist, is een bijkomende opsteker. Zowat de helft van de 65 Vlaamse vissersboten is daar actief. “Voor de Belgen is dit akkoord daarom interessanter dan voor pakweg de Nederlanders, want die laatsten gaan door de quota per vissoort minder haring mogen vangen”, zegt Vos.

Niettemin komt dit akkoord zwaar aan bij de sector. De komende 5,5 jaar mag ze een kwart minder vis in Britse wateren vangen. Minder inkomsten dus. Bovendien moet er na die periode opnieuw onderhandeld worden tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Die onzekerheid over de toekomst weegt zwaar.