Alles is super aan de muziek tijdens de Super Bowl. En zeker nu de show ook politieke implicaties heeft

Wat hij precies van zijn halftime show gaat maken, dat is momenteel het best bewaarde geheim van de popmuziek. Het ligt opgeslagen in de catacomben van het Raymond James Stadium in Tampa, Florida. Maar één ding is zeker: The Weeknd zal niet zomaar een medley van zijn populairste liedjes spelen, want daar komt geen halftime-show-artiest meer mee weg. The Weeknd gaat een muzikale orkaan veroorzaken, een paar handenvol statements maken en zorgen dat er minstens een maand wordt nagepraat over zijn optreden in de pauze van de Super Bowl 2021, terwijl de teams van de Tampa Bay Buccaneers en de Kansas City Chiefs hun wonden likken in de kleedkamer.

Voor we ons in de nacht van zondag op maandag storten in het geweld van de halftime show, is het goed om even om te kijken naar de oorsprong van het evenement, dat tegenwoordig geldt als zo’n beetje het belangrijkste optreden dat je als musicus kunt maken. Zoiets horen we Abel Makkonen Tesfaye (de echte naam van zanger en producer The Weeknd) de afgelopen weken ook steeds zeggen: “De halftime show is alles wat ik in mijn carrière heb willen betekenen.”

Een optreden bij de Grammy Awards steekt er magertjes bij af. Waarom eigenlijk? Hoe kon dat ooit toch wat lullige opvulmoment in een footballwedstrijd uitgroeien tot het kolossale en zelfs politieke popspektakel dat het nu is?

De geschiedenis van de Super Bowl gaat niet heel ver terug. De kampioenswedstrijd van de National Football League (NFL) werd voor het eerst afgetrapt op 15 januari 1967, toen twee rivaliserende footballbonden eindelijk hadden besloten in elkaar op te gaan om zo tot een echt nationaal kampioenschap te kunnen komen. De Super Bowls waren vanaf het begin van nationaal belang: American football is een religie in de VS en op zijn minst een afspiegeling van de competitieve volksaard van de Amerikaan.

Maar de pauzeshows die de NFL tussen de twee speelhelften liet verzorgen, liepen de eerste jaren niet bepaald gelijk op met de sportpraktijk. Vanuit de wandelgangen onder de tribunes werd een drumband het veld op gestuurd. Plus een zanger met een microfoon aan een heel lang snoer. Als het publiek geluk had, vormde het wandelende orkest nog een leuke figuur op het veld en ging er bij wijze van finale een tros ballonnen omhoog. Klaar, tweede helft graag.

Dat kon zo niet langer. De Super Bowl groeide in de VS uit tot de meest bekeken sportwedstrijd van het jaar en in de jaren 70 en 80 begonnen artiesten van naam op te treden, onder wie jazzdiva Ella Fitzgerald in 1972 en rock-’n-rollzanger Chubby Checker in 1988. Maar de shows bleven bescheiden. Meestal kwamen ze neer op een thematische viering van een evenement dat nog op stapel stond: een grote Hollywoodfilm of de aanstaande Olympische Spelen. De productie van de shows werd vaak uitbesteed, aan Walt Disney of de Amerikaanse luchtmacht bijvoorbeeld. 

De NFL realiseerde zich dat er met de halftime shows geld kon worden verdiend. De pauzes in een Super Bowl werden daarom opgerekt, vooral om meer peperdure advertenties te kunnen verkopen. Een probleem bij dat soort advertentieblokken in de rust van een wedstrijd: de kijker gaat naar het toilet. En om de ogen op het scherm gericht te houden, bedacht de NFL dat een écht goed popspektakel wonderen kon doen.

De shows werden gestaag opgewaardeerd. In 1993 werd Michael Jackson gecontracteerd en zijn optreden veranderde de halftime show voor altijd. De editie van 1993 werd een van de best bekeken tv-momenten in de Amerikaanse geschiedenis. Vanaf dat moment wist de NFL dat van het pauzeprogramma iets onvergetelijks moest worden gemaakt.

De pauzeshow werd een sterrenparade. In 1996 liep Diana Ross het veld op – zij zong een medley van maar liefst tien soulkrakers. In 1999 speelden Gloria Estefan en Stevie Wonder, en een jaar later Phil Collins, Christina Aguilera en Enrique Iglesias. En de miniconcerten kregen een maatschappelijk belang. In 2002 bracht U2 een eerbetoon aan de slachtoffers van de aanslagen van 11 september. Zo werd de halftime show een nationaal popmonument.

De artiesten wisten dat het oog van de natie op hun optreden was gericht. Justin Timberlake en Janet Jackson wilden er in 2004 iets leuks van maken, een soort bevrijdend modestatement. Bij de uitvoering van ‘Rock Your Body‘ rukte Timberlake een metalen borstplaatje van het danspak van Jackson en staarden de voltallige Verenigde Staten naar de gedeeltelijk ontblote tepel van de zangeres. Nipplegate ging de wereld rond, de term ‘haperende garderobe’ (het excuus van de producerende partij MTV) werd een klassieker. Amerika is er nog altijd niet over uitgesproken. 

Het incident zette iets in werking (behalve een batterij aan veiligheidsmaatregelen die de NFL na het spektakel invoerde): de pauzeshow kreeg status als optreden waarmee je als artiest ook buiten de muziek iets kunt bewerkstelligen. Hoe er ook wordt gedacht over de tepelaffaire: het incident leverde een langdurige discussie op over benepenheid en seksuele moraal en was behalve razend controversieel toch ook belangwekkend.

De halftime show werd vanaf midden jaren 2000 bloedserieus genomen. Prince (2007) en Beyoncé (2013) schreven geschiedenis met steengoede optredens. De beelden van Prince die ‘Purple Rain’ speelde in de stromende regen gingen de wereld over. En over de wervelwind van Beyoncé in de Superdome van New Orleans werd na afloop de volgende grap gemaakt: “Weet je nog, dat er bij een show van Beyoncé ook football werd gespeeld?”

Dat de show de afgelopen jaren nóg belangrijker kon worden, heeft een tragische achtergrond. In 2016 besloot de quarterback Colin Kaepernick dat hij niet langer met zijn hand op het hart het volkslied kon zingen, omdat in zijn land onschuldige zwarte burgers werden doodgeschoten door de politie. Kaepernick knielde voor de wedstrijd: een gebaar voor de slachtoffers van het geweld. En dat werd hem niet in dank afgenomen door de footballgemeenschap. Het sportleven werd Kaepernick door de NFL onmogelijk gemaakt en dat had gevolgen voor de halftime show. Artiesten vroegen zich af of ze nog wel vrolijk konden optreden voor een organisatie die zich zo dubieus opstelde in de Amerikaanse racismediscussie. 

In 2019 sloegen artiesten als Cardi B en Rihanna, in samenspraak met entertainmentkoning Jay-Z, voorstellen om op te treden af, uit solidariteit met Kaepernick en als protest tegen de footballbond. Het werd een politiek statement om níét op te treden. De band Maroon 5, die de pauzeshow van 2019 op zich nam, heeft nog altijd last van de kritiek op dat optreden: de bandleden worden gezien als stakingsbrekers en verraders van de goede zaak.

De show won door deze controverse nog meer aan belang. Jay-Z sloot een deal met de NFL: hij zei toe dat artiesten uit zijn stal (van het entertainmentbedrijf Roc Nation) zouden optreden als ze de kans kregen statements te maken die de Amerikaanse samenleving ten goede zouden komen. Het optreden van de zangeressen Jennifer Lopez en Shakira, vorig jaar, werd behalve een bijzondere dansshow ook een statementspektakel over latinocultuur, sekse, leeftijd, tolerantie en identiteit.

En al vond een deel van de VS deze nieuwe, politiek gemotiveerde halftime show verschrikkelijk: de standaard was opnieuw bepaald en de footballliefhebber zal het ermee moeten doen.

Want ook dit jaar zit Roc Nation achter de knoppen en bepaalt Jay-Z wie er aantreedt. En dus wat we zondagnacht door The Weeknd krijgen aangereikt aan pop en maatschappelijke discussiepunten. 

Hoe de Canadees zijn wereldhit ‘Blinding Lights’ straks ook vertolkt, zijn woorden liggen nu al op een goudschaal. Ook om die reden mag de halftime show van 2021 niet worden gemist.