Goed rapport voor proef met speekseltesten op scholen: "Vanaf eind april een half miljoen kits inzetten"

Bij dat proefproject, onder leiding van professor en microbioloog Herman Goossens (UAntwerpen) werden 3.600 leerkrachten van 40 Vlaamse en 20 Brusselse en Waalse ingeschakeld om die nieuwe soort coronatesten, welja, uit te testen. Het project startte begin deze maand en stopte - door de sluiting van de scholen - noodgedwongen eind vorige week.

De leerkrachten moesten de voorbije weken thuis zelf elke week een staal speeksel verzamelen via een soort buisje met een trechtertje. Ze moesten het staal ook via een formulier online registreren en laten bezorgen aan een labo. 's Avonds, soms 's anderendaags, kregen ze dan hun resultaat.

Herbekijk hier onze reportage hierover van begin deze maand:

Goossens en de zijnen konden met het proefproject nagaan hoe vlot dat proces rond de speekseltesten in de praktijk verliep en waar het nog rammelde. "Zo was het soms niet mogelijk om op basis van het speekselstaal een resultaat te bekomen", vertelt hij. "Aanvankelijk moesten we dan de PCR-reactie verschillende keren herhalen. Maar dat probleem is inmiddels opgelost en stelt zich niet meer."

Ook is nu meer geweten over de ideale trechters en buisjes, over hoe de analyse het beste verloopt, over hoe speekselstalen tezamen kunnen worden verwerkt (wat de kosten drukt), over hoe de resultaten het best worden gerapporteerd naar Sciensano, de arts en de leerkrachten.

"De voordelen zijn dat de testen zelf kunnen worden afgenomen en dat ze zeer gevoelig zijn", legt Goossens uit. "Ze worden geanalyseerd zoals de klassieke PCR-testen. Daardoor volstaat het om de test 1 keer per week te doen. Maar tegelijk is het ook minder onaangenaam dan een test met een wisser."

(Lees verder onder de foto)

"Het grootste nadeel is dat het logistiek toch wel een belastende operatie is", zegt Goossens. "Vanuit de scholen waar de leerkrachten het speekselstaal naartoe brengen, moet het naar het laboratorium voor verder onderzoek. Dat vraagt een serieuze logistieke planning."

"Een tweede nadeel is dat je op het resultaat moet wachten. In het beste geval heb je dat 's avonds. Dus je mag intussentijd niet de coronamaatregelen afbouwen."

Wel, dat heeft psycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent) onderzocht. Uit zijn onderzoek leert hij dat speekseltesten op school goed zijn voor het welbevinden van leerkrachten en omkaderend personeel.

De testen zorgden voor een beperkte, tijdelijke verbetering van de levenstevredenheid en ze lijken ook te beschermen tegen een daling in vitaliteit. Dat komt waarschijnlijk omdat mensen opgelucht zijn wanneer ze negatief testen. Het neemt dus een stuk bezorgdheid weg.

De speekseltesten hebben wel wat een negatief effect op het naleven van de maatregelen. "In het algemeen hielden mensen zich minder aan de regels", zegt psycholoog Maarten Vansteenkiste. "Mensen die de sneltests zagen als een ticket naar de vrijheid, waren bijvoorbeeld iets minder geneigd om zich te houden aan de mondmaskerplicht."

In totaal werden op 6.636 registraties 24 positieve stalen ontdekt. Dat is 0,3 procent van alle stalen. Niet zo erg veel dus. "Maar dat aantal hadden we ongeveer verwacht", reageert Goossens. "Het is natuurlijk ook maar een kleine steekproef, bovendien bij scholen die sowieso misschien al wat meer gemotiveerd zijn om maatregelen te volgen."

Onder die positieve stalen zaten 2 kleine clusters in een school in Brussel en in een school in Wallonië. "Hoe sneller je die clusters kunt detecteren, hoe meer je de uitbreiding van die olievlek kunt beperken."

Het proefproject is afgerond en vanochtend al besproken door de verschillende ministers van Volksgezondheid. Die hebben besloten dat ze verder willen met de speekseltesten in het onderwijs. 

Wellicht vrijdag al zou een eerste aanbesteding worden goedgekeurd en gelanceerd voor een half miljoen speekseltesten (met een optie voor 2 extra loten van een half miljoen testen). Mogelijk zouden die testen er dan tegen eind april kunnen zijn.

Coronacommissaris Pedro Facon en de ministers van onderwijs zitten daarover morgen samen, om tot een gelijklopende strategie in het hele land te kunnen komen. Door de logistieke beslommeringen rond de speekseltesten zou vooral het hoger onderwijs wel een goede kandidaat kunnen zijn, denkt professor Goossens. 

"Je zou de studenten en/of de docenten 1 keer per week kunnen testen met zo'n speekselstaal. Dat is ook makkelijker te organiseren omdat die acht federale laboratoria op campussen gelegen zijn. Dat is moeilijker te doen vanuit 4.000 Vlaamse scholen. Die piste wordt dus momenteel bekeken en morgen ook besproken."

(Lees verder onder de foto)

Volgens Goossens sluiten de speekseltesten mooi aan op de zogenaamde "zelftesten" (de snelle antigeentesten). "Die gaan toelaten om leerkrachten twee keer per week thuis te testen."

Dat systeem zal wel wat minder sluitend zijn dan de speekseltesten, waarbij de labo's, Sciensano en de artsen mee in de lus zitten. "Als je zo'n zelftest thuis doet en het is negatief, zal niemand daar nog iets over zeggen. Als het positief is, hebben we wel een procedure voorzien waarbij je naar een callcenter of naar een arts belt. De opvolging is dus minder sluitend." 

Anderzijds kan je een zelftest volledig thuis doen en je hebt onmiddellijk resultaat. "Beide hebben hun voordelen en kunnen perfect naast elkaar bestaan. Daarom ben ik ook bijzonder gelukkig dat die speekseltesten zullen worden besteld en dat we kunnen bekijken waar we die precies kunnen uitrollen in het onderwijsveld."