Eerste Belgische evacuaties uit Kaboel draaien uit op sisser: ‘Er zijn problemen’

Volgens minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) heeft dat alles te maken met de ‘complexe situatie’ op en rond de luchthaven van Kaboel: “Er zijn problemen aan de checkpoints van de taliban, maar ook aan de toegangspoort bewaakt door de Amerikanen. Dat moet beter afgestemd worden.”

Twee Belgische C-130’s hebben vrijdag – bij hun eerste vluchten naar Kaboel vanuit de luchthaven van Islamabad in Pakistan – amper zestien mensen kunnen evacueren. Die zaten allemaal op de eerste vlucht, om 11 uur. De tweede vlucht, om 12 uur, moest leeg terugkeren. In de tussentijd waren er geen nieuwe evacués komen opdagen.

België had vrijdag vier slots gevraagd aan de Amerikaanse luchtleiding van de luchthaven in Kaboel. Uiteindelijk werden maar twee vluchten uitgevoerd omdat er geen toestemming kwam van de Pakistaanse autoriteiten. “Ook de komende dagen zullen we vier slots aanvragen”, verduidelijkt minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS). Of die ook toegekend zullen worden, is onzeker.

Vrijdagavond kwam nog het nieuws binnen dat Nederland ’s namiddags ook zeventien Belgen had gered.

Chaos

De situatie rond de luchthaven van Kaboel bleef vrijdag chaotisch. Ruim 5.000 Amerikaanse militairen hebben de luchthaven zelf onder controle, na de bestorming van maandag, maar aan de toegangspoorten heeft zich een menigte verzameld. Volgens ooggetuigen gaat het om duizenden mensen. Sommigen met geldige reisdocumenten, vele anderen niet.

De taliban hebben checkpoints opgetrokken, waar Afghanen zonder westers paspoort heel moeilijk langskomen. Talibanstrijders schieten in de lucht, mensen worden geslagen met stokken en zwepen. Volgens cijfers van de taliban zijn al twaalf mensen overleden in de straten rondom de luchthaven.

Aan de toegangspoorten zelf wordt ook streng gecontroleerd door Amerikaanse militairen. Te streng, volgens Wilmès. Zij heeft vrijdag in de NAVO en de EU opgeroepen om mensen met westerse paspoorten of geldige reisdocumenten sneller toe te laten tot de luchthaven. Volgens informatie van De Morgen zullen vanaf morgen ook Belgische militairen proberen post te vatten aan een toegangspoort, om landgenoten te helpen.

442 Belgen, hun familieden en Afghanen met een band met ons land kregen vrijdagochtend per sms, mail en telefoon bericht dat ze zich tegen 6 uur lokale tijd naar de luchthaven moesten begeven. Dat bleek bijna onmogelijk. Het handvol Belgen dat zich toch een weg door de massa baande, deed daar acht uur over.

Gewond

“Er waren heel de tijd schoten.” M.Q.K, die samen met zijn gezin van drie kinderen uit Kaboel probeert te vluchten, raakte de luchthaven vrijdag niet binnen. Hij zit in een groepje van elf mensen, die voor het Belgische leger hebben gewerkt, waaronder drie tolken. Ze stonden aan de luchthaven tussen duizenden anderen, die zich verdrongen voor de noordelijke toegangspoort. “De Amerikanen blokkeerden de toegang tot die belangrijke poort.”

Terwijl R.S., ook een voormalige tolk, vrijdagmiddag met deze krant telefoneerde, klonken er verschillende keren mitrailleursalvo’s op de achtergrond. “Ik heb al een paar mensen gezien die gewond zijn geraakt door de geweerschoten.”

Ook Vlaams Parlementslid Michèle Hostekint (Vooruit) maakte op Twitter melding van een bevriende Afghaanse vrouw die niet in de luchthaven raakte omdat het er zo gevaarlijk was. “Mijn Afghaanse vrienden (mama met twee kleine kindjes) die vandaag zouden worden geëvacueerd, staan voor de luchthaven van Kaboel en kunnen niet naar binnen. Er zou worden geschoten en traangas gebruikt”, klonk het.

Het gaat om een Afghaanse vrouw met Belgische verblijfspapieren, wier man momenteel in België is. Ze was vrijdag opgeroepen om naar de luchthaven te komen, maar ze raakte volgens Hostekint niet door de mensenmassa heen. “Het was te gevaarlijk. Ze heeft gezien dat mensen gewond zijn geraakt. Er werd geschoten. Ze heeft daarom rechtsomkeer gemaakt.”

Het groepje van M.Q.K en R.S. bleef vrijdagavond aan de luchthaven, in de hoop toch nog door de toegangspoorten te raken. “Het is onze enige optie. We vragen dat er Belgische militairen naar een andere toegangspoort – Abbey Gate – komen om daar te selecteren. Daar is het minder druk.”

In de stad

En nu? Wilmès rekent erop dat de toegang tot de luchthaven zal worden versoepeld. “We bespreken dit momenteel met onze Amerikaanse vrienden.” Militairen inzetten om mensen in Kaboel zelf te ontzetten is voorlopig geen optie voor ons land. 

Duitsland liet vrijdag wel twee lichte helikopters overvliegen naar de Afghaanse hoofdstad. De Duitse special forces zullen die gebruiken om evacués ‘van hun verblijfplaats in de stad naar de luchthaven te brengen’. Het Belgisch leger beschikt niet over dit type helikopters.

Frankrijk verzamelde dinsdag bijna 350 Franse burgers en Afghanen in zijn ambassade in Kaboel, vanwaar ze per konvooi, onder begeleiding van elitetroepen, dwars door de talibanlinies tot aan de luchthaven werden gereden. België heeft sinds 2014 geen ambassade meer in Afghanistan.

Ook de Britten zijn eerder dit jaar in alle stilte begonnen met de evacuatie van Afghaanse tolken en medewerkers. Het Verenigd Koninkrijk heeft intussen meer dan 4.000 mensen ontzet. Volgens The Daily Mail gaan Britse special forces in de omgeving van de luchthaven zelf op zoek naar mensen met een Brits paspoort of een visum.

“België alleen kan dit niet. We hebben daar niet de capaciteit voor”, zegt Dedonder. “Maar misschien wel met de NAVO-partners.”