Laptops, internetvergoeding en meer ruimte voor lesgeven: nieuwe cao moet beroep van leerkrachten aantrekkelijker maken

Een onderwijskwaliteit die blijft dalen en een prangend lerarentekort: ze bezorgen het onderwijsveld in Vlaanderen al een tijdje grote kopzorgen. Om aan die uitdagingen tegemoet te komen, wordt nu jaarlijks 188 miljoen euro extra vrijgemaakt. Die investering moet de onderwijskwaliteit doen toenemen en het beroep van leerkracht aantrekkelijker maken. "We hadden met dit budget ook gewoon een algemene loonsverhoging door kunnen voeren, maar we hebben ervoor gekozen om het geld gericht te investeren", zegt Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA).

Om de onderwijskwaliteit op te krikken, werd een eerste pakket maatregelen afgesproken. Meer ruimte geven aan leerkrachten om beter te kunnen focussen op het lesgeven in de klas: het bleek een belangrijke prioriteit te zijn. Er werd 52 miljoen euro extra per jaar vrijgemaakt om elke school een "korf extra uren" te geven. Daardoor kunnen leerkrachten vrijgesteld worden van taken als middagtoezicht of toezicht in de studiezaal. Het gaat maximaal om één lesuur per leerkracht, maar dat uur kunnen ze spenderen aan één van de kerntaken, zoals een les voorbereiden of bijles geven. Deze maatregel moet de werkdruk op leerkrachten verlagen.

Bovendien komen er in het kleuteronderwijs 550 extra kinderverzorgers bij die kunnen helpen bij zorgtaken zoals het omkleden van leerlingen, toiletbezoeken en eten. Die investering van nog eens 23 miljoen euro extra per jaar moet de kleuterleerkrachten in de klas voor een stuk ontlasten. 

Daarbovenop komt er ook een betere begeleiding voor startende leerkrachten. Er zal 10 miljoen euro extra per jaar geïnvesteerd worden zodat ervaren leerkrachten de ruimte krijgen om mentor te worden van iemand die zijn eerste stappen zet in het onderwijs. Dat moet ervoor zorgen dat mensen langer aan boord blijven, want een groot deel van de jonge leerkrachten die ervoor kiezen om voor de klas te gaan staan, verlaten het onderwijs nu al na enkele jaren.

En er is ook goed nieuws voor de directeurs: het verschil met het loon van een gewone leraar wordt de komende jaren geleidelijk verhoogd naar minstens 31 procent. Dat was nodig volgens Weyts: "Voor heel veel leerkrachten is het momenteel niet aantrekkelijk om de stap te zetten naar directeur. Je verdient amper iets bij, waarom zou je dat dan nog gaan doen? Nu zorgen we er in verschillende stappen voor dat er minstens een loonspanning is van 31 procent." Bovendien krijgen basisscholen extra middelen om een "beleidsondersteuner" aan te werven die de schooldirecteur moet bijstaan.

Daarnaast worden er ook inspanningen geleverd om het beroep van leerkracht aantrekkelijker te maken. Zo zullen leerkrachten voortaan een internetvergoeding van 240 euro per jaar krijgen, net als eigen ICT-materiaal. Dat laatste is erg belangrijk voor de onderwijsminister: "We maken de Digisprong in het onderwijs, zowel voor leerlingen als voor leerkrachten. Dan moeten we zorgen dat leerkrachten ook digitaal uitgerust zijn. Ze moeten het nodige ICT-materiaal hebben en ze moeten daarmee ook aan de slag kunnen. We zorgen daarom dat er ook middelen zijn voor scholing." Scholen krijgen daarvoor een eigen budget en mogen zelf kiezen hoe ze dat besteden. Niet elke leerkracht zal dus een laptop krijgen, bijvoorbeeld omdat sommigen er zelf al een hebben.

Ook de fietsvergoeding voor onderwijspersoneel wordt opgetrokken, namelijk met 40 procent. Op die manier komt die op hetzelfde niveau te liggen als bij ambtenaren. 

Maar er wordt niet alleen naar de leerkrachten gekeken: ook andere onderwijsberoepen worden aantrekkelijker gemaakt. De personeelsleden in het onderwijs met de laagste lonen - zoals busbegeleiders en poetspersoneel - krijgen meer loon. Bovendien krijgen ze ook een verhoogde bestaanszekerheidsvergoeding en toegang tot de Pluspas. 

Verder werd nog belist om een apart mandaat te creëren voor de preventieadviseur op school en werd de mogelijkheid gecreëerd om vervangingen in internaten te voorzien voor een periode van minder dan tien dagen. Daarnaast zullen schoolbesturen flexibeler om kunnen springen met dienstvrijstellingen en zullen inspecteurs levensbeschouwelijke vakken voortaan hetzelfde verloond worden als andere onderwijsinspecteurs.

Maar de collectieve arbeidsovereenkomst bevat ook controversiële elementen. Zo werd beslist om extra uren toe te kennen voor vakbondsleden, daarvoor wordt 15 miljoen euro per jaar uitgetrokken. Op die manier kunnen leerkrachten die het lokale onderwijspersoneel vertegenwoordigen worden vrijgesteld van lesgeven voor taken die verbonden zijn aan sociaal overleg. 

Het gemeenschapsonderwijs (GO!) en de Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG) beslisten daarom om de cao niet te ondertekenen. Gezien het lerarentekort in het onderwijs, vinden zij die maatregel te ver gaan. Koen Pelleriaux, de nieuwe afgevaardigd bestuurder van het GO!, noemde de beslissing eerder al "onaanvaardbaar". De katholieke onderwijskoepel keurt de cao wel goed, maar ook zij noemt deze beslissing "geen evidente zaak".

Nochtans is het niet de bedoeling om leerkrachten echt uit de klas weg te halen. De regeling voor vakbondsvertegenwoordigers zou volgens minister Weyts vooral een bestaand probleem moeten oplossen. Op dit moment moeten vertegenwoordigers van het onderwijspersoneel in veel scholen gebruik maken van zogenaamde "BPT-lesuren", bedoeld voor bijzondere pedagogische taken. Volgens minister Weyts verliezen scholen daardoor uren en komen er extra lasten terecht op de schouders van collega's. De nieuwe regeling moet ervoor zorgen dat de BPT-lesuren weer ingezet kunnen worden zoals ze oorspronkelijk bedoeld waren. "Al onze maatregelen zijn erop gericht dat leerkrachten zich beter kunnen concenteren op dat waarvoor ze zijn opgeleid, namelijk: lesgeven in de klas", benadrukt Weyts.

Maar zijn al deze maatregelen ook genoeg om het uiteindelijke doel te bereiken, namelijk de onderwijskwaliteit verhogen en het lerarentekort aanpakken? "Er zijn geen zaligmakende oplossingen", aldus Weyts. "Het probleem van het lerarentekort is zo groot, dat kan je niet met één maatregel oplossen. Maar we zorgen wel voor een hele resem aan maatregelen. Het afgelopen jaar hebben we al werk gemaakt van het verhogen van de zij-instroom, nu vandaag zorgen we er ook voor dat een aantal aloude onrechtvaardigheden worden hersteld. Bijvoorbeeld de fietsvergoeding: leerkrachten kregen eerst 40 procent minder dan een Vlaamse ambtenaar."

Katholiek Onderwijs Vlaanderen besloot de cao te ondertekenen, in tegenstelling tot de collega's van het gemeenschapsonderwijs en het OVSG. Zij zijn gematigd enthousiast over de afgeklopte maatregelen. "Zijn dit mirakeloplossingen? Neen. Zijn dit stappen in de goede richting? Zeker", klink het bij Lieven Boeve, directeur-generaal van de katholieke onderwijskoepel. "Als wij zelf hadden mogen kiezen, zouden wij eerder gegaan zijn voor een gewone verhoging van de werkingsenveloppe van onze scholen zodat de directeurs en besturen zelf een aantal maatregelen hadden kunnen nemen. Er is voor een andere weg gekozen, maar met het eindresultaat kunnen wij wel tevreden zijn."