Waar ligt de Duitse kiezer van wakker? "Terzake" trok door Duitsland en peilde naar de stemming

We hebben afgesproken met Ludwig Kreuzberg, een wijnboer uit het Ahrtal. In deze regio hebben de overstromingen van afgelopen zomer meer dan 130 dodelijke slachtoffers gemaakt. Ludwig staat ons op te wachten op een bedrijventerrein, want zijn wijngoed is compleet vernield. Enkele wijnvaten heeft hij kunnen redden, de rest is weggespoeld. Hij neemt ons mee naar zijn wijngaarden in Dernau, langs de Ahr. Als we het dal van de rivier inrijden, zien we pas echt hoe groot de schade is. Bruggen zijn compleet vernield, wegen beschadigd, veel huizen staan klaar om gesloopt te worden. Maar als je naar de bergen kijkt, lijkt hier niets aan de hand. De wijndruiven zijn klaar om geoogst te worden. Want ja, in het Ahrtal gaat ook dit jaar de wijnoogst gewoon door.

De mensen in het Ahrtal blijven niet bij de pakken zitten. Maar er klinkt ook kritiek op de politici in Berlijn. De mensen zijn blij met de miljarden euro's noodhulp, maar vragen zich af wanneer ze het geld zullen zien. En dan is er nog Armin Laschet, de CDU-kanselierskandidaat die deze zomer lachend te zien was op een persconferentie in het rampgebied. Iets wat bij veel mensen nog meer woede oproept. Hoe kan een politicus staan lachen op een plaats waar zoveel slachtoffers zijn gevallen? Het is een onderwerp dat vaak terugkomt in onze gesprekken met Duitse kiezers, ook in andere regio's.

Van het Ahrtal rijden we naar Stuttgart, zo'n 300 kilometer zuidelijker, in de deelstaat Baden-Württemberg. Hier leveren Die Grünen al enkele jaren de minister-president, opvallend want deze regio is het kloppend hart van de Duitse automobielindustrie. Goed voor zo'n 250.000 jobs en een jaarlijkse omzet van 90 miljard euro. En misschien nog opvallender, de industrie is tevreden met het beleid in Baden-Württemberg. "We hebben de groene minister-president duidelijk kunnen maken hoe belangrijk we zijn", zegt de directeur van werkgeversorganisatie Südwestmetall.

Wie minder tevreden is, zijn de klimaatjongeren in Stuttgart. Die vragen zich af of ze dit jaar nog wel op Die Grünen zullen stemmen. Het toont hoe moeilijk de evenwichtsoefening is voor de groene partij in Duitsland. Kiest men voor een pragmatische koers om centrumkiezers te overtuigen of toch niet? De lokale kandidaat van de partij wil economie en klimaat verzoenen, maar geeft toe dat het goed is dat de klimaatactivisten op straat blijven komen om de politiek af en toe wakker te schudden. Maar veel gewone Duitse kiezers zien dat toch anders. Want wat gebeurt er straks met hun dieselwagen? En komen er extra belastingen als de groenen straks in de regering zitten?

Volgens de peilingen is klimaat het belangrijkste thema van deze Duitse verkiezingen, maar in het Oost-Duitse Halle-Neustadt zijn de mensen met compleet andere thema's bezig. Met een cameraploeg vragen stellen is hier niet eenvoudig, het wantrouwen tegenover journalisten is groot. Maar als het duidelijk wordt dat we uit Vlaanderen komen en niet voor de Duitse televisie werken, willen de mensen wel iets zeggen. Het onveiligheidsgevoel is hier groot, vooral na de vluchtelingencrisis in 2015 is de sfeer hier omgeslagen. Ooit was Halle-Neustadt een socialistische droom in de DDR, vandaag staan veel appartementen leeg en is er veel armoede.

Vandaag stemmen in Halle-Neustadt veel mensen op het radicaal-rechtse AfD. De partij scoort opvallend goed in Oost-Duitsland. Het resultaat van een algemeen gevoel van ontevredenheid bij veel kiezers. Maar ook van de ongelijkheid tussen oost en west, die meer dan 30 jaar na de Duitse eenmaking nog altijd niet helemaal is weggewerkt. In Oost-Duitsland liggen de lonen nog altijd lager, net als de pensioenen. "Het zal nog enkele jaren duren voor het land echt verenigd is", legt de Duitse journalist Cerstin Gammelin ons uit. Maar er is volgens haar toch een sprankeltje hoop, want door de coronacrisis zijn veel Duitsers de afgelopen maanden op reis geweest in eigen land. Van West-Duitsland naar Oost-Duitsland en omgekeerd. En dat heeft de mensen blijkbaar dichter bij elkaar gebracht.