‘Kerncentrales zijn duur, maar intussen is de gasprijs 450 procent gestegen’

Het is nog vroeg in de ochtend wanneer we Rafael Grossi kunnen spreken. De algemeen directeur van het Internationaal Atoomenergieagentschap was vorige week in Brussel, onder meer om met de federale regering te praten over de energiebevoorrading, met of zonder kernenergie. Een ‘klotedossier’, zoals we dat op z’n Belgisch zeggen, maar dat valt de innemende Argentijn niet aan te merken. “Voor mij ligt de schoonheid van België in de kunst om het onmogelijke mogelijk te maken.”

In België woedt het debat over kernenergie in alle hevigheid: de federale regering engageert zich om een kernuitstap te realiseren tegen 2025. Kunnen we zonder kerncentrales?

Grossi: “Dat is een louter politieke kwestie. Het IAEA heeft zich niet te mengen in zulke strategische beslissingen. Het is aan de Belgen en hun overheid om autonoom te beslissen over hun energiebeheer. Onze zorg is de atoomveiligheid. Ik had het plezier om met de Belgische minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) diepgaand te spreken over de toekomst van de kerncentrales. België is een land met een traditie van nucleaire energie. Decennialang slaagde België erin om op een veilige manier zijn kerncentrales te onderhouden. Het klopt dat er soms technische problemen aan het licht zijn gekomen, maar dat is normaal omdat de techniciteit van kerncentrales zeer complex is. Ik kan dus zeker stellen dat de kerncentrales in België conform alle veiligheidsvoorschriften opereren.”

Dat de kerncentrales verouderd zijn, is een belangrijk argument voor de sluiting.

“België heeft 20 jaar geleden besloten om een kernuitstap te realiseren. Dat is een beslissing op politiek niveau, die wij ten volle respecteren. Als de centrales sluiten, dan is dat niet omdat ze niet veilig zijn, wel omdat er een politieke beslissing is genomen. Redenen zoals het kostenplaatje enft investeringen in alternatieve energiebronnen spelen hierbij een rol. Het klopt dat kernenergie een zeer complexe en hoogtechnologische sector is. De standaarden liggen zeer hoog, verbeteringen zijn duur. Mochten de kernreactoren sluiten, dan is dat dus niet omdat ze niet in goede staat zijn, maar omdat er een tijd geleden in België is beslist om voor de uitdoving van de kernenergie te kiezen.”

Zou het kunnen dat de druk om CO₂-neutraal te worden kernenergie nieuw leven inblaast?

“Ik probeer hier zonder te veel emoties op te antwoorden. Op basis van wetenschappelijk onderzoek weten we dat kernenergie een belangrijke rol speelt in de bestrijding van de opwarming van de aarde. Wereldwijd vormt kernenergie ongeveer een kwart van de energieproductie. Landen zoals Frankrijk en Zweden hebben hun economieën koolstofarm weten te maken dankzij kernenergie en in het geval van Frankrijk ook dankzij wind- en hydraulische energie. 

“De klimaatdoelstellingen tegen 2030 en 2050 zijn ambitieus. Dat moeten ze ook zijn, willen we klimaatopwarming tegenhouden. In werkelijkheid lijken we echter nog maar weinig gerealiseerd te hebben op het vlak van deze ambities. In 2020, een jaar waarin vele landen in lockdown gingen en de globale economische activiteit drastisch daalde, noteerden we toch nog een stijging van de CO₂-emissie. Dat wil zeggen dat we het niet goed doen. We praten veel, maar doen weinig. 

“Het is zeker een nobel idee om op zoek te gaan naar propere hernieuwbare energie, maar momenteel bespaart kernenergie ons al tonnen CO₂-emissies. Stel je voor dat Frankrijk op korte termijn zijn kerncentrales zou sluiten, dan kan het land niet langer functioneren. Ook in België komt 40 procent van de energie van kerncentrales. Dat moet je dus compenseren en dat lukt vandaag niet zonder extra CO₂-uitstoot.” 

Nu niet, maar in de nabije toekomst, als hernieuwbare energie sterker staat wel, klinkt het. 

“Het debat over de uitstap uit kernenergie lijkt steeds verder af te glijden van de realiteit. Neem nu Duitsland. Het land heeft een grote energetische bocht gemaakt, maar de CO₂-uitstoot is gestegen. Wie een nucleaire reactor sluit, kan nog niet volledig terugvallen op hernieuwbare energie en moet dus zijn heil zoeken in steenkool of gas. De vraag is of deze keuze strookt met de doelen die we willen bereiken. Het ene doel is CO₂-reductie en het andere doel is denuclearisatie. Als IAEA lobbyen wij niet voor kernenergie. Onze opdracht is nucleaire veiligheid; we hebben geen enkele commerciële interesse. Maar nu de wereld bijeenkomt om oplossingen te zoeken voor de klimaatcrisis moeten we de zaken helder op tafel leggen. Een kernuitstap gaat vandaag onvermijdelijk gepaard met een keuze voor hogere CO₂-uitstoot. Dat moeten we durven benoemen.”

Kernenergie  belast onze planeet ook met radioactief afval.

“Het klopt dat hoogradioactief afval 100.000 jaar goed afgeschermd bewaard moet worden om te voorkomen dat straling vrijkomt. We weten echter met zekerheid dat alle kerncentrales dit afval zeer gecontroleerd en veilig bewaren. De oppervlakte die dit afval inneemt is ridicuul klein. Alle kerncentrales in de VS samen hebben gedurende 60 jaar radioactief afval geproduceerd dat samen ongeveer een voetbalstadion zal vullen. Voor een land als België kom je met de oppervlakte van één parkeerplaats toe. De kans bestaat bovendien dat wij in de toekomst technologieën zullen ontwikkelen om dit kernafval te neutraliseren. Kerncentrales bouwen, onderhouden en ontmantelen is duur, maar ondertussen is de gasprijs 450 procent gestegen en deze stijging zal nog toenemen.”

De Belgische Hoge raad voor Gezondheid schetst nog een ander risico: een terreuraanval op kerncentrales. 

“Dat lijkt veeleer een scenario uit Hollywood. Dit is nog nooit gebeurd en de kans blijft bijzonder klein dat het ooit zal gebeuren. Als dat het argument is, dan moeten we stoppen met chemische productie. De kans op een chemische aanval is veel groter dan op een nucleaire aanval. Door eenvoudigweg kuisproducten te mengen kan iedereen chloorgas maken. Daar bestaat geen enkele controle op.”

Wat met het risico op meltdowns zoals in Tsjernobyl en Fukushima?

“Ik begrijp dat mensen daar angstig voor zijn, maar angst bestrijd je met correcte informatie. Kerncentrales worden onderworpen aan ontzettend strenge veiligheidsprotocollen. Wie de HBO-serie Chernobyl heeft gezien, weet dat de kernramp is ontstaan doordat er een veiligheidstest is uitgevoerd op een moment dat de kernreactor niet in staat was om deze test uit te voeren. Het ongeluk is gebeurd door een slechte praktijktest. In het geval van Fukushima waren er door commerciële doeleinden onvoldoende veiligheidsmaatregelen genomen om de noodgeneratoren te beschermen tegen hoge vloedgolven. In de zeventig jaar dat er kernenergie is gebruikt, zijn er tot nu toe drie ongelukken gebeurd. Mijn vraag aan jou is: neem je geen vliegtuig omdat er jaarlijks 200 mensen sterven in vliegtuigaccidenten? Ook hier weer is het belangrijk om de ratio in het debat te houden.”

U zal Greta Thunberg ontmoeten op de klimaattop in Glasgow. Ze gelooft niet in kernenergie en roept politici op om te stoppen met ‘blablabla’.

“De opwarming van het klimaat is een ernstig probleem dat aangepakt moet worden op basis van wetenschappelijk en technologisch inzicht. Als Greta Thunberg zegt dat politici te veel ‘blabla’ verkopen en te weinig handelen, dan sta ik daar volledig achter. Te meer daar ik zelf ook vind dat er te veel ‘blabla’ wordt verkocht over kernenergie.” 

Ten slotte nog dit. Iran is bereid om de onderhandelingen over zijn nucleair programma te hervatten. Goed nieuws?

“Het nucleaire akkoord met Iran is een moeilijk transitieproces. De onderhandelingen met de nieuwe administratie van president Biden zijn onderbroken door de verkiezingen in Iran. Nu heeft de Iraanse viceminister van Buitenlandse Zaken Ali Bagheri Khani laten weten dat Iran weer bereid is om aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. We hopen dat dit ook effectief gebeurt, maar kijken nog wat afwachtend toe.”