De dorpskernen van West- en Oostmalle ondergaan momenttel een grondige metamorfose. Veel oudere gebouwen ruimden de voorbije twee jaar plaats voor nieuwbouwprojecten, veelal met parkeergarages. Vaak is de kans groot dat er dan oude waterputten tevoorschijnkomen. Elk huis had voor de aanleg van de waterleiding midden vorige eeuw een eigen waterput. “Het is belangrijk dat deze sporen niet zomaar vernietigd worden”, betoogt Leo Van Ginckel in het nieuw jaarboek van de heemkundige kring, dat vanaf zaterdag te koop is.

Het was ook Leo Van Ginckel, die opmerkte dat er bij de afbraak van de gebouwen van Den Bonten Os en het vroeger café De Harmonie aan de Antwerpsesteenweg hout zichtbaar werd dat wel eens op een oude waterput kon wijzen. Samen met Jos Peeters deed hij de opgravingen. Jos, die vorig jaar nog potscherven uit de drooggevallen vijver en gracht aan kasteel De Renesse haalde, reconstrueerde de onderkant van de waterputten in het lokaal van de heemkundige kring. Ook bij de afbraak van hotel De Witte Lelie, vroeger De Kroon, aan supermarkt Colruyt in Westmalle, werd een oude waterput gevonden.

“Die van De Kroon is groter en veel ouder dan die van Den Bonten Os”, zegt Jos Peeters. “De grote stenen van de waterput aan De Kroon hebben een gebogen vorm. Volgens Leo zou het kunnen gaan om een put van de 16de, 17de of begin 18de eeuw. In de loop der tijd werd die waterput opgevuld met andere dingen, zoals een onbeschadigde bloempot, die we hier ook tentoonstellen. De stenen van de waterput aan Den Bonten Os zijn machinestenen van eind 19de, begin 20ste eeuw.”

Het houten raamwerk rond de bakstenen getuigt van de manier waarop vroeger een waterput werd uitgegraven, en niet geboord zoals nu. “Eerst groeven ze een brede put. Als die een meter of twee diep was, plaatste men een meestal een houtwerk van dikke planken of latten”, wijst Jos. “Tegen de buitenkant van die ring nagelde men planken ter versteviging. Op de ring stapelde of metselde men de stenen van de put. Als die constructie stabiel was, begonnen ze de grond onder het raamwerk weg te graven, zodat de put geleidelijk kon zakken.”

Leo Van Ginckel schetst ook de geschiedenis van beide gebouwen. Bij de afbraak van Den Bonten Os werd de oude kalkput van het voormalig plafonneerbedrijf van Robert Mintjens nog zichtbaar. Er werden ook glasvondsten gedaan, waaronder bierflesjes van brouwerijen uit naburige gemeenten.

Herberg De Kroon is de plaats waar Hendrik Conscience rond 1850 zijn boek Rikke-tikke-tak schreef. Het herdenkingsbord met de beeltenis van Conscience dat bij de sloop dit jaar verdween, krijgt een nieuwe plaats tegen de gevel van het nieuw appartement. Naast de eeuwenoude waterput werden bij de sloop nog een oude limonadefles van G. Herygers teruggevonden, die daar vanaf 1912 een brouwerij, eigenlijk een afvullerij, van vooral limonades, had.

Ook aan de Antwerpsesteenweg 395 werd een middeleeuwse waterput opgegraven. De spectaculairste vondst gebeurde aan het Wit Bos waar een laat-Karolingische put van circa 540 à 650 na Christus werd ontdekt. Vlakbij werden nog sporen van een laat-Karolingisch erf gevonden.

Het nieuw jaarboek bevat tal van interessante bijdragen, zoals over de oude windmolens, jeugdherinneringen van graaf Costia de Renesse, de Limca-limonadefabriek in Westmalle, de geschiedenis van het statig herenhuis op de hoek van de Sint-Lenaartsebaan en de Dorpsweg en de rijkgeïllustreerde geschiedenis van het domein Vierwinden in Oostmalle. Ten slotte vind je de in memoriams van de overleden bestuursleden Rik Eennaes, Leo Van Herwegen en Armand Storms. Als eerbetoon aan Van Herwegen wordt nog een laatste artikel van hem postuum gepubliceerd over de opbrengst van de tienden.

Het jaarboek is zaterdag 18 december (11-16u) vrij in te kijken en voor 30 euro te koop in het lokaal van de heemkundige kring in het koetshuis van Domein De Renesse. Komende week zijn er nog dagen. Ook in het kantoor van Toerisme Malle en bij dagbladhandel Perspektief aan de Antwerpsesteenweg in Oostmalle zal het liggen. Alle info op de site www.heemkundigekringmalle.be.