Verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen komt er: "Zo behouden ze sociale vaardigheden"
Wie meer dan 2 jaar zonder job zit, zal in Vlaanderen vanaf 2023 verplicht worden om in haar, zijn of hun gemeente gemeenschapsdienst te doen. Vlaams minister van Werk Hilde Crevits (CD&V) zet zo door met het plan dat ook al in het Vlaamse regeerakkoord stond.
In Vlaanderen zitten momenteel zo'n 70.000 mensen al meer dan 2 jaar zonder job. Vlaams minister van Werk Hilde Crevits (CD&V) heeft binnen de Vlaamse regering een akkoord bereikt om hen vanaf 2023 verplicht in te schakelen in gemeenschapsdienst bij hun eigen gemeente. Dan gaat het bijvoorbeeld om ondersteuning bij evenementen of bij de vaccinatiecentra, bij de groendienst of in scholen.
Crevits zet zo door met een plan dat de voorbije 10 jaar al vaker tot forse discussies heeft geleid. Onder meer de vorige minister van Werk, Philippe Muyters (N-VA), zag er bijvoorbeeld geen brood in, omdat in Vlaanderen ook al het systeem van wijkwerk bestaat.
Volgens minister Crevits gaat het haar vooral om het behoud van bepaalde vaardigheden. "Mensen die langdurig werkloos zijn, dus meer dan 2 jaar, verliezen een aantal competenties die nodig zijn in een job, bijvoorbeeld sociale vaardigheden, hoe gedraag ik mij op het werk? Daaraan willen we tegemoetkomen door hen die gemeenschapsdienst te laten verrichten. Zo behouden ze sociale contacten en blijven ze opgeleid op vlak van sociale vaardigheden. Het moet dus competentieversterkend werken. Ik hoop daarmee ook een antwoord te bieden aan critici die het niet interessant vinden."
Bekijk de toelichting van minister Crevits in dit verslag van "Het journaal":
1,3 euro per uur
VDAB zal samen met gemeenten bekijken of en waar de langdurig werklozen kunnen worden ingezet. Dat zal voor maximaal 64 uur per maand kunnen. Ze behouden hun uitkering en krijgen een vergoeding van 1,30 euro per uur. "Het is ook beperkt in de tijd, want we willen vermijden dat mensen daarin eeuwig blijven zitten", legt Crevits uit. "Maar we willen wel vermijden dat mensen die 2 jaar werkzoekend zijn in die inactiviteit blijven zitten en daardoor nog een grotere afstand krijgen tot de arbeidsmarkt."
Wie bijvoorbeeld langdurig ziek is, wordt vrijgesteld. Dat geldt ook voor mensen van wie VDAB oordeelt dat gemeenschapsdienst niet zou passen in het traject naar een nieuwe job.
"Veel overleg nodig"
Volgens minister Crevits zou er nog overleg volgen met de lokale besturen en de sociale partners. Daar wordt enigszins verrast gereageerd. Bij de Vereniging van Vlaamse steden en gemeenten (VVSG) laten ze weten "de impact van de maatregel eerst te willen bekijken". "We willen volop het gesprek voeren over de organisatorische en financiële gevolgen hiervan voor de lokale besturen."
In die groep van langdurig werklozen zitten veel kwetsbare mensen, die veel ondersteuning op maat nodig hebben. Door die verplichting kan je die niet bieden
De socialistische vakbond ABVV reageert wantrouwig. "In eerste instantie omdat het verplicht wordt", zegt Caroline Copers, algemeen secretaris van het Vlaams ABVV. "In die groep van langdurig werklozen zitten veel kwetsbare mensen, die veel ondersteuning op maat nodig hebben. Door die verplichting kan je die niet bieden." Zij kijkt daarvoor liever in de richting van de werkgevers. "Zij klagen over de krapte op de arbeidsmarkt en zijn dus het beste geplaatst om langdurig werkzoekenden aan een job te helpen."
Ook ACV is nooit vragende partij geweest, zegt nationaal secretaris Ann Vermorgen. "Men gaat een bepaalde groep mensen, die al drempels ervaart om op de arbeidsmarkt te komen, nu verplichten om een aantal uren te werken en opdrachten te doen. Maar in de praktijk moet men eerst een aantal drempels voor langdurig werklozen wegnemen."
We zouden niet graag hebben dat mensen van de ene taak in gemeenschapsdienst naar de andere worden gestuurd, zonder zicht te hebben op een echte job
Het systeem is volgens Vermorgen ook heel stigmatiserend. "'Ik heb wat ervaring opgedaan in gemeenschapsdienst', ik denk dat dat absoluut niet goed klinkt. We zouden niet graag hebben dat die mensen van de ene taak in gemeenschapsdienst naar de andere worden gestuurd, zonder zicht te hebben op een echte job, met een echt loon en echte begeleiding."
"Wat aan het einde van de rit?", vraagt ook Copers zich af. "Er zou dan toch een doorstroming moeten zijn naar minstens een kwalitatieve job. Is dat voorzien? En er is ook wel wat wetenschappelijk onderzoek dat zegt dat al dit soort werkervaringsformules niet zo fantastisch veel uithaalt. Het zijn vaak dure systemen die veel organisatie vergen. Dus we zijn er nog niet. Er zal nog heel wat overleg nodig zijn."
Professor Nicaise: "Juridisch zeer mank"
Ides Nicaise, hoogleraar aan de KU Leuven en onderzoeker aan het HIVA, vindt verplichte gemeenschapsdienst helemaal geen goed idee. "Als het vrijwillige gemeenschapsdienst zou zijn, zou dat helemaal anders zijn. Maar dit gaat in tegen het principe van het recht op arbeid en dus ook het recht op vrije keuze van arbeid. Juridisch ligt dat al zeer mank."
Nicaise onderzocht vergelijkbare systemen in het buitenland. "Als je ze op grote schaal probeert toe te passen, zijn overheden niet in staat om kwalitatieve arbeid aan te bieden. Dan krijg je allerlei vormen van dwangarbeid om mensen bezig te houden. Als mensen vinden dat het zinloos is of hen niet past, worden ze gesanctioneerd. Dat draait uiteindelijk uit op een schorsingsmachine."
Het risico bestaat ook dat werklozen niet meer zullen zoeken naar een meer degelijke job, oppert Nicaise. "Het stigmatiseert ook werkzoekenden. Werkgevers zullen zich afkeren van die kandidaten omdat ze denken dat ze niet meer gemotiveerd zouden zijn en men hen heeft moeten verplichten."
Meer nog: verplichte gemeenschapsdienst kan reguliere tewerkstelling vernietigen. "Het is veel interessanter om iemand aan te werven in zo'n nepstatuut, omdat dat bijna niks kost. Op die manier ondermijn je de arbeidsvoorwaarden en vernietig je tewerkstelling. Uit evaluatiestudies in het buitenland blijkt dat de nettotewerkstelling van zulke systemen 0 is. En als je rekening houdt met de verdringing van reguliere arbeid is het zelfs negatief."
Herbeluister hier het gesprek met Ides Nicaise in "De ochtend" op Radio 1:
