Tienerpooiers en slachtoffers niet langer samen in instelling: Vlaamse regering hervormt jeugddelinquentierecht

De Vlaamse regering heeft het licht op groen gezet voor een wijziging van het decreet over jeugddelinquentie. Kinderen uit een verontrustende opvoedingssituatie gaan vanaf september 2022 enkel naar gespecialiseerde opvang in private voorzieningen. De gemeenschapsinstellingen vangen vanaf dan uitsluitend jongeren op die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd. Zo zullen daders en slachtoffers niet meer noodgedwongen samen in een gemeenschapsinstelling verblijven.

“Het meisje dat andere meisjes ronselde voor een prostitutienetwerk kwam in dezelfde leefgroep als de meisjes die slachtoffer waren van zo’n ronselaar”, zeggen dr. Bie Tremmery en dr. Sarah Van Grieken, twee forensische kinder- en jeugdpsychiaters die vanuit de Vlaamse Vereniging voor Kinder- en jeugdpsychiatrie (VVK) betrokken waren bij het decreet.

“De overheid gaat nu die twee groepen systematisch van elkaar scheiden. Een meisje dat telkens wegloopt naar haar tienerpooier heeft een andere vorm van beslotenheid nodig dan de jongere die voor de vijfde keer een overval pleegt.”

Vanuit criminologisch standpunt is er nog een ander voordeel: het vermijden van ‘criminele besmetting’. “We weten uit onderzoek dat een jeugdinstelling een leerschool voor crimineel gedrag kan zijn”, zegt professor jeugdcriminologie Yana Jaspers (VUB).

Toch waarschuwt ze dat ook jongeren die een delict plegen vaak uit een verontrustende opvoedingssituatie komen. “Er schuilt een gevaar in om hen te reduceren tot delictpleger en zo het stigma te vergroten”, zegt Jaspers.

Rode kaarten

De cijfers van de jeugdparketten tonen dat van de 43.000 jongeren die een misdrijf begingen in 2020, 5.877 jongeren in een verontrustende situatie zaten.

“Er zijn ook jongeren die uit een goede thuis komen maar zeer ernstige feiten plegen”, zeggen de jeugdpsychiaters. “Zij moeten op een bepaald moment een rode kaart kunnen krijgen.”

Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) en Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA), de architecten van dit decreet, breiden ook de rode kaarten uit. De uithandengeving, waarbij een jeugdrechter beslist om jongeren vanaf 16 jaar als een volwassene te berechten, wordt mogelijk voor seksuele moorden, prostitutie en ontvoering van een minderjarige met de dood tot gevolg. Er zal ook sneller de mogelijkheid zijn voor een versnelde procedure van uithandengeving voor een grotere groep misdrijven.

Criminologen en ook de Kinderrechtencommissaris hadden erop aangedrongen om de uithandengeving integraal te schrappen.

“Al het onderzoek wijst uit dat uithandengeving leidt tot meer recidive, dat ze sneller en met meer ernstige misdrijven hervallen dan jongeren die in het jeugdrecht blijven”, zegt professor Jaspers.

Opnieuw verschillen de twee jeugdpsychiaters van de VVK van mening. Ze wijzen op de zeer kleine groep van jongeren die zulke ernstige misdrijven pleegt en waarvoor geen gepast aanbod is in de jeugdhulpverlening. Dat zouden er een dertigtal per jaar zijn.

Investeringen

Het nieuwe decreet gaat gepaard met een investeringsprogramma waarmee Beke en Demir op korte termijn nog naar de Vlaamse regering stappen. Er zou 50 miljoen euro gaan naar infrastructuur en versterking van de omkadering en begeleiding in gemeenschapsinstellingen. Dat moet onder andere resulteren in 40 extra plaatsen tegen 2023. Maar er is ook meer privécapaciteit nodig.

“In deze gespecialiseerde opvang creëren we de komende jaren tot 150 plaatsen en daarvoor is een budget voorzien van 19,6 miljoen euro”, zegt minister Beke. “De ultieme doelstelling is deze jongeren opnieuw op een gezonde manier aansluiting te laten vinden bij de samenleving en recidive te vermijden.”

“We maken Vlaanderen stap voor stap veiliger voor jong en oud”, besluit minister Demir. Het decreet gaat nu naar de Raad van State.