Nieuw onderzoek wijst uit: klimaatplannen van multinationals vaak ontoereikend

Klimaatneutraal tegen 2030, 2040 of 2050. Hoe geloofwaardig zijn de beloften van multinationals die hun klimaatimpact willen terugdringen? Of anders gezegd: waar eindigen concrete plannen en begint greenwashing? Die vragen stelden onderzoekers van NewClimate Institute en Carbon Market Watch zich. In een nieuw rapport lichtten ze de beloften van 25 grote bedrijven door, en gingen ze na hoe die bedrijven die doelstellingen precies willen bereiken.

Het verdict: ontoereikend. Gemiddeld heeft elk bedrijf slechts geloofwaardige plannen om 40 procent van zijn uitstoot terug te dringen binnen de periode waarin het zegt klimaatneutraal te zullen zijn. Nog slechter ziet het eruit als je de totale uitstoot van die 25 bedrijven samen bekijkt. Met de huidige plannen zou slechts 20 procent van die uitstoot gegarandeerd teruggedrongen worden.

Dat komt doordat nogal wat van die bedrijven erg vaag blijven over hun plannen, of creatief rekenen. 

Onderzoekster Silke Mooldijk van het NewClimate Institute geeft in de Nederlandse krant Trouw het voorbeeld van Ikea, nochtans een bedrijf dat een groen imago heeft opgebouwd. “Van de eigen emissies wil Ikea feitelijk 15 procent verminderen”, zegt ze. De andere 85 procent? Die zou gerealiseerd worden doordat de bomen waar het meubels van maakt, broeikasgassen opnemen, en door de verkoop van zonnepanelen.

De onderzoekers deelden de 25 bedrijven onder in vijf categorieën, van “hoge integriteit” tot “zeer lage”. Geen enkel bedrijf haalde de hoogste categorie. De rederij Maersk, die als beste  uit het onderzoek kwam, werd beoordeeld als “redelijk integer”. Het bedrijf haalt goede punten met zijn geloofwaardige plannen om de uitstoot van zijn terminals tegen 2030 terug te dringen met 70 procent, en die van zijn schepen met 50 procent. Maersk pleitte vorig jaar ook voor een internationale koolstofheffing voor de scheepvaart.

De technologiebedrijven Apple en Sony en het telecombedrijf Vodafone kregen de stempel van “matig integer”, of om het met de woorden van onderzoekster Mooldijk te zeggen: “op het randje van voldoende”. Zij hebben geloofwaardige plannen om tot 90 procent van hun uitstoot terug te dringen.

Alle andere 21 onderzochte bedrijven scoren ondermaats. De slechtste leerlingen in de klas zijn Accenture, BMW Group, Carrefour, CVS Health, Deutsche Post DHL, E.ON SE, JBS, Nestlé, Novartis, Saint-Gobain en Unilever. 

Nestlé liet in een reactie aan de Britse openbare omroep BBC weten dat “het onderzoek onze aanpak niet genoeg vat en significante onnauwkeurigheden bevat”. Unilever zei dan weer dat het in gesprek is met de onderzoekers om te bekijken hoe het “zijn aanpak op een betekenisvolle manier verder kan ontwikkelen”. Ikea, dat ook geen al te beste beurt maakt, reageerde dat het “open staat voor dialoog en onderzoek” van zijn klimaatplannen, en dat dit nieuwe rapport hier “een constructieve aanvulling” bij vormt.

In een reactie aan onze redactie ging Carrefour Group niet in op het onderzoek zelf. Het herhaalde zijn doelstelling van klimaatneutraliteit tegen 2040 wat betreft zijn directe uitstoot, en een reductie van zijn indirecte uitstoot met 29 procent tegen 2030 tegenover 2019, "in lijn met een traject om de opwarming van de aarde te beperken tot ver onder de 2 graden Celsius". 

Vooral de zogenaamde scope 3-uitstoot is de achilleshiel van veel van de onderzochte bedrijven. Dat is de indirecte uitstoot die ze veroorzaken. Dat gaat van het transport van grondstoffen of afgewerkte producten, over de uitstoot van pendelende werknemers, tot de uitstoot die het gebruik van het product zelf veroorzaakt (bijvoorbeeld bij een wagen of een elektronisch toestel dat moet worden opgeladen). 

Die scope 3-uitstoot is goed voor maar liefst 87 procent van de totale uitstoot van de 25 onderzochte bedrijven, maar slechts acht bedrijven gaven aan hoe ze die willen terugdringen. En dat dan nog in “matig detail”, aldus het rapport.

Nog een probleem: het merendeel van de bedrijven, 19 van de 25, wil een deel van zijn uitstoot niet elimineren maar compenseren. Dat kan door bijvoorbeeld te investeren in het aanplanten van bomen of bosbeheer. Maar die zogenaamde compensaties zijn niet altijd even efficiënt. Zo is vaak onduidelijk hoe groot het aandeel van de uitstoot precies is dat ze compenseren. Bovendien kunnen ze weer ongedaan gemaakt worden, bijvoorbeeld wanneer een aangeplant bos gerooid wordt of afbrandt. 

Ook de kortetermijndoelstellingen van de grote bedrijven zijn een pijnpunt. Nochtans zijn die nodig omdat volgens klimaatwetenschappers dit decennium cruciaal is. Willen we de bovengrens van 1,5 graden Celsius opwarming in zicht houden, dan moet er nu gehandeld worden. 15 van de 25 onderzochte bedrijven hebben doelstellingen die ze binnen de vijf jaar willen bereiken, maar van slechts één bedrijf werden die geloofwaardig bevonden.

Volgens Thomas Day, die het rapport samenstelde,  moet het beter. Hij oordeelt in de Britse krant The Guardian dat de plannen van de 25 onderzochte bedrijven geen grote impact zullen hebben in de strijd tegen de klimaatverandering. "Het is niet duidelijk hoe deze reductiedoelstellingen ons verder moeten brengen dan business as usual."