© REUTERS
Oekraïense ‘landverrader’ duikt weer op: “Als Poetin hem weer president wil maken, leeft hij écht in zijn eigen wereld”
Het belangrijkste doel van Rusland in Oekraïne is volgens veel experts niet om territorium te veroveren, maar wel om een pro-Russisch regime te installeren in Kiev. Volgens Oekraïense media is voormalig president Viktor Janoekovitsj vanuit ballingsoord Moskou zelfs al afgereisd naar Minsk, klaar om weer op de troon te gaan zitten waaruit hij in 2014 verdreven werd. En wie laat er vandaag van zich horen, met een boodschap aan zijn opvolger Volodimir Zelenski? Viktor Janoekovitsj, uiteraard.
“Deze aanhoudende militaire crisis is slechts een kwestie van trots. U bent persoonlijk verplicht om het bloedvergieten te stoppen, en een vredesovereenkomst te bereiken. Tegen elke prijs. Dat is wat Oekraïne, de Donbas en Rusland van u verwachten.” Die boodschap van voormalig Oekraïens president Viktor Janoekovitsj aan zijn opvolger, Volodimir Zelenski, werd dinsdag verspreid door het Russische staatspersagentschap Ria Novosti.
Dat mag geen verrassing heten, want Janoekovitsj woont in Moskou sinds hij in 2014 onder druk van pro-westerse betogingen van de macht werd verdreven. De president-in-ballingschap wordt nu alom beschouwd als de eerste keuze van het Kremlin om te fungeren als leider van een nieuwe, pro-Russische regering, als en wanneer de Russische invasietroepen huidig president Zelenski kunnen afzetten. Janoekovitsj zou zich volgens het online medium Ukrainska Pravda zelfs al in Minsk bevinden, klaar om weer op zijn oude stoel in Kiev te gaan zitten.
Hier staat ingevoegde content uit een social media netwerk dat cookies wil schrijven of uitlezen. U heeft hiervoor geen toestemming gegeven.
Het zou een complete ommekeer zijn voor de man, nadat hij in november 2013 de politiek noodlottige beslissing nam om een associatieverdrag met de Europese Unie – een koers die gesteund werd door een meerderheid van Oekraïners – niet te ondertekenen. Dat Janoekovitsj liever zoete broodjes bakte met Rusland, stak de lont aan het vuur. Het grootschalige protest tegen die koerswijziging ontaardde in amper vier maanden volledig, tot op het punt waar Oekraïne op de rand van een complete burgeroorlog balanceerde. Zeker 88 betogers werden door politiesluipschutters doodgeschoten, maar dat was slechts olie op het vuur. Op 21 februari 2014 kon Janoekovitsj niet anders meer dan Oekraïne te onvluchten. De legende wil zelfs dat de presidentiële wagen waarin hij Kiev werd uitgereden, beschoten werd bij het verlaten van de stad.
Terwijl Oekraïne vervolgens een nieuwe president koos, hield Janoekovitsj vanuit toevluchtsoord Moskou nog enkele persconferenties waarin hij zichzelf “nog steeds het legitieme hoofd van de Oekraïense staat” noemde. Niet dat men daar in Oekraïne van onder de indruk was: in 2019 werd hij door een rechtbank veroordeeld tot 13 jaar cel voor hoogverraad.
Geen rol van betekenis in Moskou
Dat Janoekovitsj nu door Rusland naar voren wordt geschoven, mag dan ook geen verrassing heten, toch? “Toch wel een beetje”, zegt André Gerrits, Rusland-kenner van de Universiteit van Leiden. “Sinds hij in 2014 naar Rusland vluchtte, hebben we namelijk niets meer van hem gehoord. Hij heeft in de Russische publieke opinie nooit een rol van belang gespeeld in de discussie over Oekraïne. Bovendien stond men in Moskou toen ook niet bepaald te springen om Janoekovitsj in de armen te sluiten: hij was dan wel duidelijk pro-Russisch, hij sleepte ook een aardige reputatie van corruptie met zich mee (volgens zijn opvolger zou hij zo’n 64 miljard euro versluisd hebben naar buitenlandse rekeningen van zichzelf en zijn familie, red.). Bovendien zouden Poetin en Janoekovitsj op persoonlijk vlak niet goed met elkaar overweg gekund hebben. Dus wist men in Moskou eigenlijk niet helemaal waar met de man te blijven. Het is dus niet zo dat hij dicht bij het Kremlin stond.”
Hier staat ingevoegde content uit een social media netwerk dat cookies wil schrijven of uitlezen. U heeft hiervoor geen toestemming gegeven.
“Maar goed: de kandidaten met een schijntje geloofwaardigheid lopen natuurlijk niet dik gezaaid, op dat vlak is het dan weer geen verrassing dat zijn naam genoemd wordt. Vergeet ook niet dat Janoekovitsj in 2010 bij – dat zeggen ook internationale waarnemers – fair verlopen verkiezingen tot president werd verkozen door het Oekraïense volk (hij haalde het van de prowesterse Yulia Timosjenko, red.). We moeten onszelf in het Westen ook het idee niet wijsmaken dat Oekraïne al dertig jaar de rug naar Rusland heeft gekeerd. Janoekovitsj werd in 2014 verjaagd door een déél van de Oekraïense samenleving, niet de hele samenleving. Dat biedt de Russen ook een sterk argument, als het zover zou komen. ‘Wij maken gewoon een illegale staatsgreep ongedaan’: dat narratief ligt zo voor de hand.”
Een marionet
Kan Janoekovitsj dan toch meer worden dan een handpop van Rusland, als hij aan het hoofd van een marionettenregering zou worden geïnstalleerd? “Neen, dat zou een heilloze kwestie worden”, aldus Gerrits. “Misschien was er in het recente verleden nog een deel van de Oekraïense maatschappij dat zich met hem kon identificeren. Maar ten eerste: dat deel woonde voornamelijk in Donetsk en Loegansk, en die delen had Rusland al losgeweekt van Oekraïne. En ten tweede: na de annexatie van de Krim en zéker na dit conflict, is wat er nog overbleef aan pro-Russisch sentiment in Oekraïne danig ondermijnd. Paradoxaal genoeg is dit dus het slechtst mogelijke moment voor de Russen om Janoekovitsj weer aan de macht te brengen. Neen, als deze man weer president van Oekraïne maken écht het plan van Poetin is, dan is dat het zoveelste bewijs dat hij compleet in een eigen wereld leeft en geen zicht meer heeft op de realiteit.”
