Mysteries ontrafeld: waarom is Aalst Carnaval het bekendste carnaval van Vlaanderen?

Zondag 19 februari 2023 viert Aalst de 100e verjaardag van de carnavalsstoet. Een gigantisch spektakel met zo'n 2.000 deelnemers, bonte kleuren en brutale humor. Te brutaal zelfs volgens sommigen, waardoor Aalst Carnaval in 2019 werd geschrapt van de lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van UNESCO.

Het valt niet te ontkennen: Aalst Carnaval is een fenomeen, bekend tot buiten de landsgrenzen. Maar hoe is dat zo gegroeid? Wat ligt aan de oorzaak van het succes? Volgens de Aalstenaars zelf is het antwoord eenvoudig: "Het zit gewoon in het DNA." Al is het echte antwoord net wat complexer...

"Ik denk niet dat er 1 bepaalde succesfactor is. Het is gewoon al een hele lange traditie. De Aalstenaar groeit op met carnaval. Dat zit in de genen, dat zit in het bloed", klinkt het bij een rondvraag op de Grote Markt in Aalst. 

"Wij durven te spotten met Jan en alleman", komt ook vaak terug. "Op Aalst Carnaval gebeuren dingen die je op een ander carnaval niet ziet. Ze lachen hier echt met alles, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het carnaval van Halle. Hier kan alles."

Ook Aalsters burgemeester Christoph D'Haese (N-VA) vindt dat de Aalsterse carnavalisten zich onderscheiden van de anderen, doordat ze heel veel lef hebben als het aankomt op spotten. "Wij zijn de dapperste humoristen", stelt hij. "We lachen met alles en iedereen. Dat kan met het koningshuis zijn, met de politiek, met godsdienst, ... Geen enkel heilig huisje blijft overeind."

De burgemeester is zelf ook steevast onderwerp van spot. "Dat vind ik helemaal prima", lacht hij. Om duidelijk te maken aan de Aalstenaars dat ze hun pijlen op hem mogen richten, droeg hij in het verleden eens een hoed met daarop een schietschijf. "Tijdens de 3 dagen van carnaval moet alles kunnen."

"Er zijn mensen in Aalst die echt leven voor carnaval. Het zit in ons DNA. En dat onderscheidt ons van de rest", vindt D'Haese. "Zelfs het carnaval van Rio de Janeiro zal het moeilijk hebben om onze carnaval te evenaren, want het is het feest van de vrije meningsuiting."

"Met alle respect voor de andere carnavals, maar ze komen nog niet aan onze hielen. De Aalstenaar zegt wel eens met een knipoog: "De rest is flaa kermis", waarmee we bedoelen dat de rest flauwe kermis is. Er is eigenlijk maar 1 carnaval, en dat is dat van Aalst", besluit D'Haese.

Burgemeester van Ninove Tania De Jonge (Open VLD) is het niet eens. "Mijn collega-burgemeester heeft het niet bij het rechte eind, want Ninove Carnaval is al lang niet meer het kleine broertje van Aalst. Integendeel", reageert ze. "Wij hebben ook een prachtige stoet, met wel 40 groepen. En onze carnavalisten zijn ook al maanden op voorhand bezig met de voorbereidingen."

"We moeten wel erkennen dat Aalst dé carnavalsstad bij uitstek is", geeft De Jonge toe. "Al moet ons stoet niet onderdoen. De groepen die bij ons het hoogste eindigen, zouden ook in Aalst een mooie score behalen. En wij hebben iets dat zij niet hebben: kindercarnaval. Dat is de dag voor de gewone carnavalsstoet."

Naast het unieke humoristische karakter van Aalst Carnaval, moeten we de oorzaak van het succes nog elders zoeken: bij de politiek aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw. "Je hebt domme politiekers en je hebt slimme. En in Aalst zaten er slimme politiekers", lacht Aalstenaar Jan Louies. 

Carnaval bestaat al sinds de middeleeuwen. De viering was er oorspronkelijk om nog voor een laatste keer uit de bol te gaan, voor de vastentijd van 40 dagen. Maar aan het eind van de 19e eeuw werd het feestgebeuren in twijfel getrokken door de machthebbers. 

"De katholieken vonden carnaval onzedig. En de socialisten, zoals Edward Anseele in Gent, vonden dat de arbeiders beter hun geld konden geven aan de ziekenkas en de stakerskas, in plaats van aan verkleedkleren en drank", legt Louies uit. "Zo verdween carnaval in veel grote steden. Maar niet in Aalst."

Het Aalsterse stadsbestuur bestond op dat moment uit liberalen en katholieken. "De liberalen hebben de katholieken ervan kunnen overtuigen dat het interessant was om carnaval te behouden. Enerzijds omdat ze zo het volk beter in bedwang konden houden, maar ook als commerciële zet", weet Jan Louies. 

"Ze besloten een spraakmakende stoet te organiseren, om volk naar Aalst te trekken. Want dat was goed voor de cafébazen. Geld moet rollen, vonden ze", gaat Louies verder. "Het waren vervolgens de middenstanders die een feestcomité hebben opgericht. En zo is carnaval in Aalst niet teloorgegaan, maar net opengebloeid", besluit hij.

Volgens Radio2-luisteraar Mario Van den Berghe kreeg Aalst Carnaval nog een extra boost qua bekendheid dankzij de NMBS. "In de jaren '90 mocht het feestcomité affiches ophangen in alle stations, om promotie te maken voor carnaval", verklaart hij.

Van den Berghe maakte destijds deel uit van het feestcomité en herinnert zich dat de samenwerking met NMBS voor wat wrevel zorgde binnen de groep. "De echte Oilsjteneers (Aalstenaars, nvdr.) zoals ikzelf, wilden niet dat Aalst Carnaval heel groot zou worden. We wilden dat het volksfeest van ons bleef. Maar er volgde een stemming en uiteindelijk kwam de promotiecompagne er toch."

"Ik ben uiteindelijk wel fier dat ik Aalst mee op de kaart heb gezet", zegt Van den Berghe nog. "Maar zo'n grote massa is niets voor mij. Ik heb lang meegelopen in de stoet, maar de laatste 10 jaar ben ik niet meer naar het carnaval geweest." Al zal hij voor de komende stoet van Aalst Carnaval wellicht een uitzondering maken en toch nog eens de stad in trekken om de 100e verjaardag te vieren.