Politici staan machteloos in deze onzekere tijden, en dat is weinig comfortabel

De black-out is terug. Op de vraag van Christophe Deborsu (RTL) of hij schrik had voor een black-out, zei CD&V-voorzitter Sammy Mahdi onomwonden "ja". Zijn vrees betreft wel de winter van 25-26, omdat de twee kerncentrales die langer opengehouden zullen worden pas één winter later bedrijfszeker zullen zijn. 

N-VA-voorzitter Bart De Wever sprak op VTM van "een precaire situatie" en vreesde voor "afschakelen". In 2015 zorgde de vorige minister van Energie, Marie-Christine Marghem van de MR, nog voor een "paniekreactie" omdat ze - nochtans als een voorzienig minister - een nieuw afschakelplan voor elektriciteit voorstelde. Het plan deelde België op in zones die kunnen afgeschakeld worden bij stroomschaarste of problemen op het stroomnet

Ook eerste minister De Croo sloot in "De afspraak op vrijdag" een black-out niet uit: “Ik kan niet 100 procent garanderen dat het licht niet uitgaat, maar ik wil uiteindelijk kunnen zeggen dat ik er alles aan heb gedaan om het worstcasescenario voor te bereiden en het risico zo laag mogelijk te houden, maar dat hangt niet alleen van ons af.” 

Dat hangt onder meer ook af van de Russische president Poetin, maar ook van de falende kerncentrales in Frankrijk en het gebrek aan gas in Duitsland, twee landen die op dit moment geholpen worden door ons land, zo legde Energieminister Tinne van de Straeten (Groen) uit. Maar het betekent ook dat we niet op die twee buurlanden kunnen rekenen wanneer wij in de problemen zouden raken.

De regering wil nu snel laten onderzoeken hoe het gesteld is met onze bevoorradingszekerheid. En daarbij wil zelfs de groene minister Tinne Van der Straeten geen enkele technologie uitsluiten. Maar voor wie al de vijf kerncentrales open ziet blijven, waarschuwde Van der Straeten wel nog eens voor de scheurtjescentrales die moeilijker opengehouden kunnen worden én verwees ze naar de extra windmolens op de Noordzee die wachten op een aansluiting op het elektriciteitsnet, het Ventilusproject waarover de Vlaamse regering moet beslissen. Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert wil zo'n evaluatie tegen het einde van het jaar, maar minister Van der Straeten wou zich niet op een datum laten vastpinnen, wat Bart De Wever weer hekelde.

Nog een onzekerheid is de vraag of de overwinstbelasting op de extra winsten van de energiebedrijven wel zal standhouden. Het is nochtans de kern van deze begroting: met de overwinstbelasting worden de energiemaatregelen betaald. 

Dat is ook wat Europa de nationale regeringen opdraagt: ze mogen de overwinsten niet gebruiken om hun begroting om te smukken, ze moeten die rechtstreeks gebruiken om de maatregelen te betalen die de energiefacturen milderen, zoals het sociaal tarief of het basispakket of nog de lagere werkgeversbijdragen voor de bedrijven. Maar wat gebeurt er wanneer de overwinsten niet groot genoeg zijn, omdat de energieprijzen lager liggen dan de plafonds waarop het afromen gebeurt?

Dat zou goed nieuws zijn voor de facturen van de mensen, zei de energieminister, maar ze draaide - net als premier De Croo trouwens– wat rond de hete brij heen: wanneer er geen overwinsten af te romen zijn, dan zal de gewone begroting toch moeten gebruikt worden om die energiemaatregelen te betalen. In dat geval zal het mantra dat de winsten van de energiebedrijven afgeroomd worden om de mensen te helpen, niet kloppen. In dat geval zullen we de energiemaatregelen zelf moeten betalen, via de belastingen. Een vooruitzicht waarover geen enkele minister dit weekend durfde te speculeren.

En dan is er de onzekerheid over de hervormingen van deze regering zelf. Zaterdag diende staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker de gezamenlijke begroting van de Belgische overheden in bij de Europese Commissie. Het begrotingstekort voor 2023 is nog maar eens gestegen tot 33,5 miljard euro of 5,8% van het bruto binnenlands product. 

En intussen is duidelijk geworden dat de pensioenhervorming van de regering overgedaan moet worden, omdat de pensioenbonus extra geld kost terwijl het de bedoeling was de pensioenkosten te doen dalen. Bovendien zou de pensioenbonus de werkgelegenheidsgraad nauwelijks opkrikken.

Ook de fiscale hervorming van minister van Financiën Van Peteghem (CD&V) wordt doorgeschoven naar een later moment. Die fiscale hervorming moet hogere nettolonen voor de burgers mogelijk maken, en dat is broodnodig, zegt Van Peteghem in "De Standaard", omdat de komende onderhandelingen tussen vakbonden en werkgevers volgens hem op niets zullen uitdraaien. ”We weten nu al dat er geen ruimte voor loonsverhogingen zal zijn boven op de index”, zegt de minister van Financiën, die terecht aangeeft dat alleen een fiscale hervorming daar soelaas kan brengen. Alleen is ook die onzeker op dit moment.

Premier De Croo gaf toe dat ons land en Europa machteloos zijn, omdat de energiecrisis door Rusland wordt aangewakkerd. Machteloos ook omdat Europa dat conflict vooral moet ondergaan. Machteloos zijn in onzekere tijden, is weinig comfortabel.

Op RTL gaf CD&V-voorzitter Sammy Mahdi de sfeer in de Vivaldi-regering een "6 op 10", en gaf hij toe dat De Croo niet op zijn taak berekend is. “Het ontbreekt de premier aan ambitie”, zei Mahdi. En die kritiek komt dus niet van de media, maar wel van de voorzitter van één van de zeven partijen van zijn eigen regering.