Staatssecretaris De Bleeker moet het ontgelden. Ook al heeft ze geen ongelijk

Vivaldi moest donderdag spitsroeden lopen in de Kamer. Een maand na het akkoord over de nieuwe begroting zorgen de budgettaire plannen alsnog voor hoogspanning binnen de regeringscoalitie. Het ontslag van staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker hing daarbij zelfs even in de lucht. Zij verraste haar eigen regering door de btw-verlaging op energie als een permanente maatregel in de begroting in te schrijven.

Die btw-verlaging, van 21 naar 6 procent, was een tijdelijke ingreep van Vivaldi om de energiefacturen van de gezinnen te verlagen. Intussen is er evenwel een politieke deal gesloten waardoor de maatregel niet meer teruggedraaid zal worden. De socialisten pakken er ook al enige tijd mee uit dat de btw op 6 procent zal blijven. Al zal de btw-verlaging officieel pas permanent worden wanneer de regering een accijnshervorming invoert.

De redenering van De Bleeker was in die zin niet totaal uit de lucht gegrepen. In de feiten geldt voor energie een verlaagd btw-tarief, en er is afgesproken dat dat zo zal blijven. Voor de staatssecretaris kwam dat neer op een permanente verlaging - dus schreef ze het zo in de toelichting bij de begrotingstabellen. “Een worstcasescenario”, heette het. Tot grote woede van premier Alexander De Croo, die zijn begroting plots nog dieper in het rood zag duiken.

Btw

Had De Bleeker gelijk? “Ja en neen”, klinkt het op een hoofdkwartier van een regeringspartij. Haar redenering houdt wel steek, maar het wordt de liberale stevig aangewreven dat ze met haar manoeuvre lijnrecht inging tegen de afspraken die er binnen de regering gemaakt waren.

Bovendien zorgde De Bleeker ervoor dat de toelichting bij de begroting niet meer overeenkwam met de eigenlijke tabellen in de zogeheten programmawet. In die wet stond de btw-verlaging niet als permanent ingeschreven, in de toelichting wel. Het kabinet van de premier had De Bleeker ook nog eens gewaarschuwd dat het plaatje daardoor niet meer klopte.

Bij de liberalen werd furieus gereageerd toen bleek dat De Bleeker toch doorgezet had. Een cadeau aan de oppositie, klonk het binnen de regering. In de Kamer gooide de oppositie donderdag inderdaad zout in de open wonde. “Uw ballonnen zijn doorprikt door uw eigen staatssecretaris”, zei Sander Loones (N-VA). “Wie spreekt de waarheid, de premier of de staatssecretaris”, vroeg Marco Van Hees (PVDA).

De Croo schermde met de verklaring dat het om een “materiële vergissing” ging, een verklaring die op hoongelach werd onthaald. “De redenering die we gevolgd hebben is die van het monitoringcomité, de goudstandaard in het maken van de begroting”, verdedigde de premier zich.

Lastiger kreeg De Croo het toen hij het over de btw-verlaging zelf had. Hij liet uitschijnen dat het nog geen uitgemaakte zaak is dat die permanent wordt, al is dat wel “de vaste wil van deze regering”. Een binnenkopper voor de oppositie, want het gaf de indruk dat de btw misschien toch terug naar 21 procent zou gaan - en dat de energiefacturen dus flink duurder zouden worden.

Zover zal het niet komen. De politieke waarheid is dat De Croo enkel een stok achter de deur wil houden. De socialisten willen een btw-verlaging, maar geen accijnshervorming. Als de btw-verlaging al een done deal is, kunnen de socialisten de accijnshervorming eigenhandig tegenhouden.

Merde

Toch zorgde het optreden van De Croo in de Kamer nog voor consternatie in de regering. De premier benadrukte dat de accijnshervorming budgetneutraal moet zijn: de staatskas zal minder inkomsten hebben door de btw te verlagen, maar dat wordt gecompenseerd door de accijnzen. Een verklaring waar één vicekabinet niks van begreep, en die elders “klinkklare onzin” werd genoemd. “Dit is geen vestzak-broekzakoperatie.”

En wat met De Bleeker? Donderdagochtend werd nog luidop gespeculeerd over een ontslag. Bij groenen en socialisten werd de hete aardappel doorgespeeld naar de liberalen. “Het gaat om pijnlijk misverstand onder de liberalen, maar ook niet meer”, luidt het bij de groene partijen. Bij de socialisten is een gelijkaardig geluid te horen: “Dit is niet onze merde.”

Wellicht kan De Bleeker gewoon aanblijven. Het komt weinig elegant over om een regeringslid de laan uit te sturen als die gewoon zo correct mogelijk probeerde te zijn. Bovendien is Egbert Lachaert niet geneigd vervroegd afscheid te nemen van De Bleeker.

De staatssecretaris, die carrière maakte bij de Europese Commissie, werd bij de start van Vivaldi gecast als de vrouw die de vinger op de knip zou houden én als een nieuw liberaal boegbeeld in Vlaams-Brabant. Maggie De Block zwaait daar straks, bij de verkiezingen in 2024, wellicht af. Door De Bleeker nu de laan uit te sturen, zou heel dat plan in duigen vallen. In Vlaams-Brabant zou dan alleen nog oud-partijvoorzitter Gwendolyn Rutten overblijven.

Vraag is vooral hoeveel speelruimte De Bleeker nog heeft na deze episode. Bij de coalitiepartners werd nu al cynisch opgemerkt dat de staatssecretaris veel communiceert maar weinig te zeggen heeft. De kans is groot dat De Bleeker na de reprimande van haar partij nog minder kan wegen op het begrotingsparcours van Vivaldi.