De crispr-techniek kan een immuuncel omturnen tot kankerbestrijder

In het vakbad Nature ­rapporteren wetenschappers hoe ze ­immuuncellen uit kanker­patiënten ­hebben geoogst, die genetisch hebben gewijzigd, om ze vervolgens opnieuw te injecteren en kankercellen aan te vallen.

Immuuntherapie, waarbij de eigen ­afweercellen worden ingezet, wordt al toegepast bij sommige bloedkankers. Maar vaste tumoren zijn taaiere klanten, want moeilijker bereikbaar. Daarom zette men crispr in, een techniek die toelaat precieze wijzigingen in DNA aan te brengen.

“Die combinatie van ­immuun­therapie en crispr is uniek”, zegt ­expert Evelien Smits (UAntwerpen).

De onderzoekers testten die aanpak bij zestien patiënten met onder meer borst- en darmkanker. Een van de uitdagingen is ­ervoor te zorgen dat de gepimpte immuuncellen alleen de kankercellen aanvallen. Aangezien dat ‘ontspoorde’ gewone cellen zijn, vertonen ze grote overeenkomsten maar ook kleine verschillen met normale cellen. Die zijn bij elke patiënt anders.

Voor elke patiënt afzonderlijk analyseerden de onderzoekers welke unieke ­eiwitten uitsluitend in de tumor voorkwamen. In een volgende stap ontwierpen ze receptoren die in staat zouden zijn zich aan die ­tumoreiwitten te binden. Met crispr verwijderden ze vervolgens de receptoren die van nature op immuun­cellen voorkomen, en voegden ze stukjes DNA toe die de cellen toelaten de nieuwe receptoren aan te ­maken. “Zo kunnen de immuuncellen de tumorcellen de doodskus geven”, zegt Smits.

Stabiele tumor

Nadat de zestien patiënten hun eigen, aangepaste afweercellen toegediend hadden kregen, bleven bij vijf proefpersonen de ­tumoren stabiel; bij de elf anderen groeiden ze nog. Geen ­verbluffend resultaat. Maar het doel was vooral de veiligheid en haalbaarheid van de aanpak aan te tonen. Volgende keer wil men grotere dosissen immuuncellen toedienen.

Met crispr hopen de onderzoekers bovendien de immuuncellen nog aan te passen zodat ze tumoren efficiënter kunnen lokaliseren en aanvallen. “Een erg beloftevol onderzoeksveld”, zegt Smits.

De ingenieuze gepersonaliseerde aanpak is ook een zwakte. Het maakt de behandeling duur, en bij bepaalde proefpersonen nam het proces een jaar in beslag. Smits: “Sommige patiënten hebben helaas niet zoveel tijd. Dit wordt sowieso geen behandeling die voor iedereen werkt.”