Opgeruimd staat netjes, luidt een oud gezegde. Wel, opruimen is ook een heuse industrie, waarvan Marie Kondo de bekendste patroonheilige is. Op Instagram volgen zo’n vier miljoen trouwe aanhangers haar tips en tricks om hun teveel aan huisraad, kleding en andere rommel uit te dunnen. Wat overblijft, ordenen ze in dozen, potjes en mandjes volgens uitgekiende vouwtechnieken en andere clutterhacks die weinigen zelf hadden kunnen bedenken.
Tot de tijd en hebzucht hun werk doen en ooit zo ordelijke bergruimtes in wanorde vervallen, dressoirs weer uitpuilen en de voorraadkast niets dan chaos schreeuwt. Want Marie Kondo mag dan wel het tegendeel beweren, de KonMari Method, die ze trouwens liet patenteren, vergt een Spartaanse discipline. Het vraagt volharding om netjes je kleren op te vouwen als je vol onvrede over je garderobe negen keer van outfit wisselt. Om pasta, rijst en muesli meteen in een bokaal over te gieten als je een nieuw pak aanbreekt. Om nooit ofte nimmer iets te laten rondslingeren. Ik kan het weten omdat ik een van die neuroten ben die zulke dingen doet, in de naam van efficiëntie en rust. Bij een blik op mijn methodisch gerangschikte keukenkast overvalt me telkens weer een innige tevredenheid, maar dat heeft heus niet alleen met orde en overzicht te maken. Neen, mijn genoegen is een merkwaardig gevolg van de idee dat netheid een onmisbare deugd is. Ik ruim op, dus ik ben een goed mens. Maar ben ik ook een gelukkig mens? Onder de vloek van hyperperfectionisme kunnen zulke onbuigzame gewoontes makkelijk omslaan in een soort rusteloosheid, zo ondervond ik zelf. Omdat structuur niet langer een doel wordt, maar een proces. Een vreemde staat van zijn die je thuis van alle huiselijkheid ontdoet.

Als de koningin de boel de boel laat

Een ordelijk huis is een ordelijk hoofd, zeggen doorwinterde minimalisten. Het klinkt aannemelijk maar ik durf het omkeren. Om een gezonde orde en overzicht te bewaren in je leven, heb je (mentale) ruimte nodig. Zeker als je je wil organiseren volgens de KonMari Method. Nu blijkt dat de koningin van netheid en structuur gestopt is met opruimen. Hoezo? Waarom is dit wereldnieuws? Omdat Kondo, naar eigen zeggen, tot inkeer is gekomen sinds ze kinderen heeft, en zich realiseert wat er echt toe doet in het leven. Haar bekentenis veroorzaakte een kleine aardverschuiving bij haar discipelen. Alsof de paus van zijn geloof viel.
Wilde gok, maar ik denk dat ook kinderloze mensen begrijpen dat de KonMari Method niet duurzaam is. Er schort iets aan het opdringerige minimalisme dat volgens Kondo geen minimalisme is. Want minimalisme, zo zegt ze, gaat over leven met weinig spullen, terwijl zij vooral aanmoedigt dat je je omringt met spullen die je echt koestert. Misschien ligt het aan mij, maar zo’n mantra klinkt nogal arrogant en wereldvreemd uit de mond van een miljonair. Benieuwd of ze hetzelfde zou zeggen tegen haar minder gegoede medemens. Want als je altijd tekortkomt en niet weet of je afgedankte objecten ooit weer kunt vervangen, is ontspullen een ijdele droom. Verzamelwoede is een onderschat neveneffect van armoede. Wie niet in materiële weelde leeft, houdt vast aan alles wat hij heeft en krijgt. In die zin heeft Kondo gelijk als ze claimt dat onze emotionele afhankelijkheid van spullen te maken heeft met een angst voor de toekomst. Ik betwijfel dat ze het zo bedoelt, maar als onzekerheid de enige zekerheid is in je bestaan, dan zijn zorgen nooit voor morgen en wordt angst voor de toekomst reëel en zelfs dwingend.

Opruimen om opnieuw te kopen

In se is er niets mis met een occasionele reorganisatie en grote schoonmaak. Maar wel als die aanzet tot nog meer kopen. Ja, ik ben er ook al in getrapt. Waarom zou ik mijn make-up in een lelijke tupperwaredoos opbergen, als ik een mooi mandje kan vinden dat ook nog eens bij mijn azuurblauwe zeephouder past? Het is wat onderzoekster Lisa O’Neil in The Guardian omschreef als metaconsumptie, ofwel consumptie als antwoord op consumptie. Kijk maar hoe Marie Kondo in de begindagen van haar succesverhaal nog zwoer dat je prullaria prima kan verstoppen in schoendozen, maar later toch een webshop uitbouwde waar ze een arsenaal aan opbergdozen aan de man brengt. Voor vijftien euro koop je ruimtelijke rust in de vorm van een gestoffeerde doos die – hoe kan het ook anders – ‘Calm’ heet.
Die mooie dozen zijn overigens leuk voor wie op Instagram en Tiktok pronkt met zijn serene huiskamerscenografie. Want in een nimmer aflatende stroom van beelden waarop iedereen het perfecte interieur lijkt te hebben, is de suggestie van kalmte en orde vermarktbaar. Esthetisch gemotiveerde structuur als businessmodel, dus. Wat vroeger gewoon opruimen was, heet vandaag minimalisme: de heilige graal in een wereld van maximale groei.

Bent u ook zo iemand, beste lezer? Wordt u ziek van een beetje rommel? Of vindt u dat de focus op ontrommelen de aandacht afleidt van wat echt telt? Mail ons!