Ik zie echt weinig verschil tussen Eén en VTM 1

Afgelopen week legde de CEO van de openbare omroep, Frederik Delaplace, zijn werknemers een spreekverbod op. De communicatie door en over de openbare omroep moet vanaf nu gestroomlijnd worden, klinkt het. Iedereen moet zwijgen over de openbare omroep, behalve de gehorige woordvoerder. Wat is er dan nog openbaar aan die omroep ?

Afgelopen week heb ik afscheid moeten nemen van een van mijn dierbaarste vriendinnen, oud-collega aan het RITCS, mijn (zelf)kritische mentor, oud-producer van de BRT/VRT en strijdvaardig vakbondsafgevaardigde binnen de openbare omroep. Tia Merecy was als regieassistente en producer een icoon van en voor de openbare omroep. Een bescheiden, integere ambassadrice voor een publieke omroep die degelijk informeert, kritisch opvoedt en kwaliteitsvol amuseert.

Als prille twintiger was ze scriptgirl bij het legendarische televisiefeuilleton Jeroom en Benzamien (1966), geschreven door Ernest Claes, geregisseerd door Maurits Balfoort en gespeeld door Luc Philips en Robert Marcel.

Tia Merecy werkte meer dan dertig jaar voor de dienst drama en was als assistente en producer betrokken bij sterk televisiedrama zoals De komst van Joachim Stiller, Adriaan Brouwer, Heterdaad. Ze werkte met internationale en nationale regisseurs, journalisten en schrijvers.

In 1998 onder het nieuw, verlicht management van ene Bert De Graeve werd ze op haar 55ste afgeserveerd. Te kritisch, te eigenwijs, te intellectueel? Net als vele collega’s werd ze op prepensioen gestuurd. De BRTN/VRT was te gepolitiseerd en er werd te veel geprofiteerd. Het dure efficiëntiemanagement zou dat allemaal verhelpen.

Na meer dan 25 jaar van dat soortement gestroomlijnd bedrijfsmanagement, waarbij alle inhoud is uitbesteed aan externe productiehuizen, is de openbare omroep een kijkcijferomroep geworden die verdomd sterk lijkt op een commerciële omroep. De kritische stemmen zijn weggemasseerd of weggestuurd. Te moeilijke programma’s zoals literatuur- of filmprogramma’s worden vervroegd afgevoerd. Ik zie echt weinig verschil tussen Eén en VTM 1. De humaninterestprogramma’s op Canvas kunnen eigenlijk zo naar Eén verhuizen, en op Canvas moet meer experiment, avontuur en intellectuele uitdaging komen.

In 1998 kreeg Tia de bons op de VRT, maar in datzelfde jaar 1998 kreeg ze carte blanche van de toenmalige directeur van de theater-, film- en televisieschool RITCS om een nieuwe opleiding ‘audiovisuele assistentie’ op te richten. Met collega’s gaf ze nog vijftien jaar lang vorm en inhoud aan een kwaliteitsvolle vorming van regieassistenten, productieleiders, eerste assistenten, opnameleiders, studiomeesters.

Met sterke pedagogische zin, veel praktijkervaring, emotionele en intellectuele intelligentie, natuurlijke autoriteit en engelengeduld vormde ze tal van jonge mensen niet alleen tot professionele mediamakers, maar ook tot persoonlijkheden die kritisch moesten kijken naar zichzelf, naar hun audiovisuele media en naar de wereld waarin ze leefden.

In haar beroep bij de openbare omroep en in de opleiding aan het RITCS hamerde ze altijd op de noodzaak van kritisch denken. Niet zomaar alles klakkeloos geloven of uitvoeren, maar zelf denken en vervolgens handelen naar dat denken. Het was haar levensmotto.

Intellectuele en theoretische vorming waren in het realiseren van televisie onontbeerlijk. Dat is oldskool en niet modisch genoeg voor managers die de BRT wegzetten als een televisie van en voor schoolmeesters. Maar, om Coco Chanel te parafraseren, “la mode se démode, le style jamais”. Maurice De Wilde, Jef Cassiers, Jef Cornelis, André Delvaux, Walter Zinzen, Johan Anthierens, Kris Smet, Dirk Lauwaert, Harry Kümel, Eric de Kuyper, Hugo Matthysen, Mark Uytterhoeven, Frieda Van Wijck, Phara de Aguirre, Wim Helsen, Maud Vanhauwaert, Annelies Beck en vele anderen waren en zijn inspirerende, denkende en/of creërende televisiemakers geweest wier open, kritische en rijke geest beslist meer zou mogen waaien in en rond de Reyerslaan.

Voor managers die zweren bij kijkcijfers, efficiëntie, return on investment, shareholders, assets en andere neoliberale newspeak zijn inhoudelijke kwaliteit en aandacht voor ethiek en esthetiek bijkomstig en hooguit mooi meegenomen.

Een openbare omroep die naam waardig heeft altijd intellectuelen en artiesten nodig. Ze moeten vertrouwen krijgen en niet het zwijgen opgelegd krijgen. Met zelfcensuur en een kijkcijferpolitiek maak je geen openbare omroep maar een louter mediabedrijf zoals er ondertussen honderden zijn, die de kritische stem en de artistieke verbeelding in de kiem smoren met afstompende formats, BV-circussen, inhoudelijke leegte en lelijke decors.