In 9 op de 10 Vlaamse gemeenten geldt onderhoudsplicht: ontdek hier of jij verplicht moet bijdragen in rusthuisfactuur van je ouders
In negen op de tien Vlaamse gemeenten ben je als kind gebonden aan een onderhoudsplicht voor je ouders. Dat blijkt uit een rondvraag van Terzake bij alle 300 Vlaamse gemeenten. De onderhoudsplicht houdt in dat kinderen financieel moeten bijspringen voor de kosten van de rusthuisfactuur van hun ouders, als die dat zelf niet meer kunnen betalen. Toch zijn er ook 28 gemeenten die ervoor kiezen om het systeem niet toe te passen.
Stel: een van je ouders gaat naar een woonzorgcentrum, maar heeft niet voldoende geld om de factuur te betalen. Het OCMW kan dan tussenkomen in de kosten. Maar het kan die kosten op zijn beurt ook weer van jou terugvorderen. Als kind moet je immers bijspringen in het onderhoud van je ouders. Dat heet de onderhoudsplicht, die wettelijk is vastgelegd.
Gemeenten zijn echter vrij om te beslissen of ze die onderhoudsplicht al dan niet toepassen. Met andere woorden: of je al dan niet moet bijdragen, hangt af van de plaats waar je ouders wonen. Uit een rondvraag van Terzake bij alle 300 Vlaamse gemeenten blijkt dat de meeste gemeenten de onderhoudsplicht gewoon toepassen. Slechts in 28 gemeenten moet je als kind niet meebetalen.
BEKIJK - An en Els (schuilnamen) betalen de onderhoudsplicht voor hun ouders: "We hebben geen financiële buffer meer".
"Nadelen wegen niet op tegen voordelen"
Een van de gemeenten die de onderhoudsplicht niet meer toepast, is Dendermonde. De stad besliste twee jaar geleden om het systeem af te schaffen. Een weloverwogen beslissing, omwille van verschillende redenen, zegt burgemeester Piet Buyse (CD&V).
"Enerzijds zagen we dat sommige ouderen niet financieel afhankelijk willen zijn van hun kinderen. Ze stellen dan soms de stap naar het woonzorgcentrum uit, ook al hebben ze de hulp wel nodig. Anderzijds merken we in de praktijk ook dat er soms ruzie ontstaat tussen ouders en kinderen of tussen kinderen onderling over de mate waarin ieder financieel moet bijdragen in het onderhoud. Dat zijn zaken die we natuurlijk niet willen."
We zagen dat de onderhoudsplicht ongewenste effecten had, zoals ouderen die hun verhuis naar een woonzorgcentrum uitstelden of ruzies tussen kinderen
Bovendien wogen de opbrengsten ook niet op tegen de kosten, zegt Buyse. "De sommen gingen van 298 euro in 2019 naar 168 in 2020, en dat voor onze drie woonzorgcentra. Dat maakte dat de administratieve kost om dat geld te innen uiteindelijk hoger was dan het bedrag dat geïnd werd. Dat zijn allemaal elementen die ons OCMW hebben doen beslissen om de onderhoudsplicht los te laten."
BELUISTER - Het gesprek met Nathalie Debast van de VVSG in "De wereld vandaag" op Radio 1:
In negen op de tien Vlaamse gemeenten ben je verplicht om bij te dragen in de rusthuisfactuur van je ouders
Billijkheidsregeling
Het aantal gemeenten waar de plicht niet geldt, blijft vandaag beperkt, maar de verschillen zorgen wel voor een vorm van ongelijkheid: afhankelijk van de woonplaats van je ouders moet je vandaag wel of niet bijdragen. Het wakkert de politieke discussie over de onderhoudsplicht opnieuw aan. Onder meer Vooruit en Vlaams Belang pleiten voor een afschaffing.
Bovendien kan ook de mate waarin je als kind moet bijdragen verschillen van plaats tot plaats. De instantie die daarover beslist is het Bijzonder Comité Sociale Dienst van het OCMW. Dat comité bestaat doorgaans uit lokale politici. Als het OCMW moet tussenkomen in een rusthuisfactuur, onderzoeken zij of de partner en de (klein)kinderen mee die kosten kunnen betalen. Vervolgens bepalen ze ook in welke mate elk familielid moet bijdragen.
Daarvoor kunnen ze zich baseren op een wettelijk vastgelegde vorderingsschaal. Maar ze kunnen ook kiezen om hiervan af te wijken omwille van zogenaamde billijkheidsredenen, bijvoorbeeld als je een slechte relatie hebt met je ouders of kan aantonen dat je dit niet kan betalen. Elk OCMW is daar volledig vrij in.
De lokale ongelijkheid en verschillen in de toepassing van de onderhoudsplicht zijn tegenstanders van het systeem al langer een doorn in het oog
Tegenstanders wijzen al langer op de willekeur in de toepassing van de onderhoudsplicht. Rijke gemeenten kunnen het zich financieel veroorloven om de onderhoudsplicht zeer beperkt of zelfs helemaal niet toe te passen. Sommige armere gemeenten zijn dan weer genoodzaakt om de plicht om budgettaire redenen strikt en volledig toe te passen. Bovendien zijn er vaak ook klachten over de onduidelijke communicatie vanuit het OCMW.
Hoge nood
Feit is in elk geval dat veel ouderen in ons land hun rusthuisbezoek alleen niet kunnen betalen. Dat heeft voor een deel te maken met de lage wettelijke pensioenen in ons land. Volgens cijfers van Eurostat komt het gemiddelde Belgische wettelijke pensioen overeen met ongeveer 46 procent van je laatste loon. Het gemiddelde in de Europese Unie is 57 procent. België bevindt zich daarmee in de middenmoot.
Bewoners in een woonzorgcentrum krijgen wel een zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden. Voor dit jaar bedraagt dat 135 euro per maand. Daarnaast is er ook een budget voor ouderen met een zorgnood. Dat budget werd begin deze maand verhoogd voor zo'n 20.000 bewoners. Gemiddeld komt er voor hen nu zo'n 125 euro extra per maand bij.
Maar zelfs met het standaard zorgbudget erbij heeft 80 procent van de gepensioneerden onvoldoende middelen om de rusthuisfactuur te betalen, berekenden VRT NWS-journalist Michaël Van Droogenbroeck en Knack-redacteur Ewald Pironet vorig jaar nog. Zij moeten dus hun spaarcenten aanspreken of een beroep doen op financiële bijdragen van hun kinderen of van het OCMW.