Bij historisch bezoek aan China heeft de Amerikaanse minister Blinken harde noten te kraken

Een waarschuwing ging aan het bezoek vooraf. Woensdag voerde Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, een pittig telefoongesprek met zijn Chinese evenknie. Minister Qin Gang waarschuwde hem “te stoppen met de inmenging in China’s binnenlandse aangelegenheden”. Alleen dan zou Blinkens langverwachte bezoek aan China dit weekend vruchtbaar zijn.

Meteen na het telefoontje begon Washington de verwachtingen te temperen. “We gaan niet naar Beijing met de intentie om een soort doorbraak te gaan beleven”, zei Daniel Kritenbrink, de hoogste Oost-Azië-diplomaat van de Verenigde Staten.

Maar het bezoek zelf wordt al gezien als een doorbraak. De relatie tussen de VS en China verkeert op een historisch dieptepunt. In geen vijf jaar heeft een Amerikaanse minister het land bezocht. Blinkens vorige poging, in februari, werd onder hoogspanning afgezegd, toen de Amerikanen vlak voor het geplande bezoek een Chinese spionageballon boven hun grondgebied ontdekten en vervolgens neerhaalden.

Zondag is Blinken geland in Beijing. Hij blijft tot maandag. Deze nieuwe toenaderingspoging moet wat verbetering brengen in de betrekkingen tussen de VS en China, is het idee. Met alle onenigheid tussen de twee machtigste landen op aarde valt er genoeg te bespreken, bijvoorbeeld over deze vier hoofdpijndossiers.

1. Spionage

Begin februari zagen inwoners van de Amerikaanse staat Montana ineens een ballon richting het oosten zweven. Die bleek afkomstig uit China en was volgens Beijing bedoeld voor klimaatonderzoek. Dat was niet waar. De ballon, ter grootte van drie schoolbussen, zat vol spionageapparatuur, bleek nadat hij was neergehaald boven de oceaan.

Dat neerhalen noemden de Chinezen een ‘overtrokken reactie’. Maar Blinken zegde prompt zijn bezoek aan China af. In april werd duidelijk dat de spionageballon boven militaire bases vloog en informatie kon vergaren en doorsturen naar China. Voor de Amerikanen werd duidelijk hoever China durft te gaan bij het verzamelen van inlichtingen over hun land.

Ook deze week zijn er spionagespanningen. De VS maakten bekend dat China, in ruil voor miljardensteun, een spionagestation heeft gevestigd in hun achtertuin: Cuba. Ook deze kwestie heeft veel kwaad bloed gezet bij de Amerikanen.

2. Oorlog in Oekraïne

Donderdag kreeg de jarige Xi Jinping een felicitatietelegram van Vladimir Poetin. De Chinese leider werd 70 jaar. De Russische president noemde hem “een dierbare vriend”. Sinds de Russische invasie in Oekraïne, en daaropvolgende sancties door tal van landen, hebben China en Rusland de banden aangehaald. De Russische economie is inmiddels bijna volledig afhankelijk van handel met China.

China’s weigering om de invasie te veroordelen, leidt tot spanningen met het Westen. De Amerikanen proberen de druk op Beijing op te voeren, maar willen de Chinezen ook niet nog verder in de armen van de Russen drijven. Een ingewikkeld diplomatiek spel.

China – na de VS en Rusland ’s werelds derde kernmacht – presenteert zich liever als vredesduif, als sterke partij met genoeg afstand tot het conflict om Oekraïne en Rusland samen aan tafel te krijgen. De Amerikanen zijn sceptisch. Vooruitgang op dit dossier wordt dit weekend niet verwacht.

3. Technologie

De VS zijn bezorgd over China’s groeiende militaire capaciteit. “China is het enige land dat de potentie heeft om een belangrijke geopolitieke uitdaging voor de VS te vormen”, zei Mark Milley, Amerika’s hoogste militair, vorig jaar.

Een van de manieren waarop president Biden China op dit terrein wil afremmen, is een ban op de export van geavanceerde microchips. De VS zijn daar vorig jaar al toe overgegaan. Ook Nederland legde in maart, na een staatsbezoek van premier Rutte aan Biden, de export door chipmachinebouwer ASML naar China aan banden.

In mei kondigde China een verbod af aan op de import van geheugenchips van de Amerikaanse fabrikant Micron. Dat wordt gezien als een vergelding, én als een teken dat China hard investeert in de eigen technologiesector om het gat te vullen dat de Amerikanen daar hebben geslagen. Een technologische wedloop dreigt de landen verder uiteen te drijven.

4. Relatie met Taiwan

In de verslechterde verhoudingen tussen China en de VS staat Taiwan centraal. Beijing ziet Taiwan als afvallige provincie die het graag weer wil inlijven. Het eiland wil juist onafhankelijkheid en haalt de banden aan met sterke landen als de VS.

“De relatie tussen Taiwan en de VS is hechter dan ooit”, zei de Taiwanese president Tsai Ing-wen toen ze eind maart in New York was. Beijing had vooraf gewaarschuwd dat haar bezoek kon leiden tot een “serieuze confrontatie” tussen China en de VS.

Vorig jaar augustus werd ook het bezoek van Nancy Pelosi, toenmalig voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, door de Chinezen als een ernstige provocatie opgevat. Beijing reageerde met grootschalige militaire oefeningen, compleet met raketten die over het eiland vlogen. Als de Chinezen en Amerikanen op betere voet met elkaar verder willen, zullen er ook woorden moeten worden gewisseld over deze uiterst explosieve kwestie.